Onderzoek
In de periÂoÂde van 21 t/m 25 novemÂber 2016 en 13 t/m 17 maart 2017 is door SOB Research archeÂoÂloÂgisch onderÂzoek uitÂgeÂvoerd in de vorm van een InvenÂtaÂriÂseÂrend VeldÂonÂderÂzoek door midÂdel van ProefÂsleuÂven en een ArcheÂoÂloÂgiÂsche BegeÂleiÂding van de aanÂleg van een bouwÂput ter plaatÂse van het planÂgeÂbied BuiÂten de WaterÂpoort 2 – 6.
Het onderÂzoek is uitÂgeÂvoerd in het kader van de verÂgunÂningÂvoorÂwaarÂden voor de bouw van een hotel. De opperÂvlakÂte van het planÂgeÂbied bedraagt cirÂca 1250 vierÂkanÂte meter. De opperÂvlakÂte van het onderÂzoeksÂgeÂbied bedraagt cirÂca 470 vierÂkanÂte meter. Dit betreft de bouwÂput voor het nieuÂwe hotel, met een omvang van cirÂca 43 bij 11 meter.
De bouwÂput is aanÂgeÂlegd tot een diepÂte van 2.47 meter +NAP (cirÂca 3.6 meter beneÂden de top van het bestaanÂde dijkÂliÂchaam). VanÂuit dat niveau zulÂlen funÂdeÂringsÂsleuÂven worÂden uitÂgeÂgraÂven tot een diepÂte van 1.97 meter +NAP. Op basis van monÂdeÂlinÂge inforÂmaÂtie zulÂlen tusÂsen de aanÂleg van de bouwÂput en het graÂven van de funÂdeÂringsÂsleuÂven heiÂpaÂlen worÂden aanÂgeÂbracht tot een diepÂte van cirÂca 18 meter beneÂden het niveau van de bouwput.
Conclusies
Op basis van de uit het onderÂzoek verÂkreÂgen resulÂtaÂten kunÂnen de volÂgenÂde conÂcluÂsies worÂden getrokken :
- De bodemÂopÂbouw in het onderÂzoeksÂgeÂbied tot het aanÂgeÂlegÂde bouwÂvlak op cirÂca 2.47 meter +NAP betreft uitÂsluiÂtend antroÂpoÂgeÂne ophoogÂlaÂgen, bestaanÂde uit zandpaÂketÂten met puinÂbrokÂjes, kalkÂbrokÂjes en kieÂzels en lagen met bakÂsteenÂpuin. In het onderÂzoeksÂgeÂbied lopen de antroÂpoÂgeÂne ophoogÂlaÂgen af in noorÂdeÂlijÂke richÂting, waarÂdoor de straÂtiÂgraÂfie als een opgeÂworÂpen dijkÂliÂchaam kan worÂden geïnÂterÂpreÂteerd. De top van de mogeÂlijk natuurÂlijÂke AfzetÂting van Tiel werd in de boring (Boring nr. 10) mogeÂlijk bereikt op een diepÂte van 2.90 meter beneÂden het aanÂgeÂlegÂde vlak (2.47 meter +NAP), op 0.43 meter ‑NAP. Het betreft vrij schoÂne grijÂze kleiÂlaag. Ter plaatÂse van dit proÂfiel heeft het pakÂket ophoogÂlaÂgen een dikÂte van tenÂminÂste 5.90 meter. Bij onderÂzoek in de KeiÂzerÂstraat 1 en de BalenÂsteeg 2 werd een verÂgeÂlijkÂbaÂre kleiÂlaag aanÂgeÂtrofÂfen op een niveau van resÂpecÂtieÂveÂlijk 0.90 meter ‑NAP en 0.70 meter ‑NAP. In de BalenÂsteeg lag deze kleiÂlaag boven een ophoogÂlaag uit de 14de eeuw met bakÂsteen- en leiÂsteenÂfragÂmenÂten en is daarÂmee evenÂeens als een ophoogÂlaag geïnÂterÂpreÂteerd. Het kan niet worÂden uitÂgeÂsloÂten dat de in Boring nr. 10 op 2.90 meter beneÂden het vlak aanÂgeÂtrofÂfen grijÂze kleiÂlaag evenÂeens een ophoogÂlaag betreft. TenÂslotÂte is bij de andeÂre uitÂgeÂvoerÂde borinÂgen nog op veel dieÂpeÂre niveaus bakÂsteen aanÂgeÂboord, tot op een maxiÂmaÂle diepÂte van 5.15 meter beneÂden het vlak (2.87 meter ‑NAP).
- BinÂnen het onderÂzoeksÂgeÂbied zijn resÂtanÂten van (sub-)recente funÂdeÂrinÂgen en een vloer aanÂgeÂtrofÂfen. Het betreft funÂdeÂrinÂgen verÂvaarÂdigd van bakÂsteen en beton en een vloer van cement/beton. Deze archeÂoÂloÂgiÂsche spoÂren kunÂnen geïnÂterÂpreÂteerd worÂden als resÂten van gebouÂwen uit de tweeÂde helft van de 20e eeuw.
- BinÂnen het onderÂzoeksÂgeÂbied zijn resÂten aanÂgeÂtrofÂfen van een ronÂde vesÂtingÂtoÂren, de stadsÂmuur en een mogeÂlijÂke bebouÂwing aan de binÂnenÂzijÂde van de stadsÂmuur. Aan de binÂnenÂzijÂde van de stadsÂmuur zijn ook bakÂsteÂnen weerÂgangÂboÂgen en een mogeÂlijÂke trapÂconÂstrucÂtie aanÂgeÂtrofÂfen, die samenÂhanÂgen met de weerÂgang aan de binÂnenÂzijÂde van de stadsÂmuur. In de stadsÂmuur en de toren werÂden 6 met natuurÂsteen afgeÂwerkÂte schietÂgaÂten aangetroffen.
De bakÂsteÂnen conÂstrucÂties van deze verÂdeÂdiÂgingsÂwerÂken zijn tot een maxiÂmaÂle hoogÂte van 3.28 meter +NAP (cirÂca 0.80 meter boven de onderÂzijÂde van de nieuw aanÂgeÂlegÂde bouwÂput) in situ bewaard gebleÂven en zijn waarÂschijnÂlijk nog tot op een diepÂte van ten minÂste 3.0−4.0 meter beneÂden de bodem van de bouwÂput aanÂweÂzig. GenoemÂde archeÂoÂloÂgiÂsche resÂten betrefÂfen resÂten van de eerÂste, in steen opgeÂtrokÂken stadsÂomÂwalÂling van GorinÂchem. Bekend is dat vanÂaf cirÂca 1382, na de verÂleÂning van de stadsÂrechÂten, de aarÂden stadsÂwalÂlen van GorinÂchem zijn verÂvanÂgen door een steÂnen muur. De aanÂgeÂtrofÂfen archeÂoÂloÂgiÂsche resÂten kunÂnen daarÂom in het laatÂste deel van de 14de eeuw worÂden gedaÂteerd, wat wordt bevesÂtigd door het forÂmaat van de gebruikÂte bakÂsteÂnen en de steenÂhouÂwersÂmerÂken op de natuurÂsteen. MogeÂlijk heeft het aanÂgeÂtrofÂfen deel van de laatÂmidÂdelÂeeuwÂse vesÂtingÂwerÂken later ook dienst gedaan als begrenÂzing van het voorÂterÂrein van het kasÂteelÂcomÂplex van de BlauÂwe Toren, dat in de tweeÂde helft van de 15de eeuw in opdracht van Karel de StouÂte is aangelegd.
Het bij het onderÂzoek aanÂgeÂtrofÂfen deel van de laatÂmidÂdelÂeeuwÂse vesÂtingÂwerÂken wordt op een oude kaart van 1592 nog weerÂgeÂgeÂven en is na de sloop van het kasÂteel nog kortÂstonÂdig als stadsÂmuur gehandÂhaafd. Rond 1612 waren de laatÂmidÂdelÂeeuwÂse vesÂtingÂwerÂken volÂleÂdig verÂdweÂnen en lag ter plaatÂse van het onderÂzoeksÂgeÂbied een dijkÂliÂchaam met kade, incluÂsief een breÂde heul (een onderÂdoorÂgang onder de kade)
Aanbevelingen
Zowel op basis van de fysieÂke als ook de inhouÂdeÂlijÂke criÂteÂria, zoals vastÂgeÂlegd in het deelÂproÂces WaarÂdeÂren van de KNA 4.0, BijÂlaÂge IV, is spraÂke van een als behouÂdensÂwaarÂdig aan te merÂken archeÂoÂloÂgiÂsche vindplaats.
- Het vastÂstelÂlen van een conÂtour van de aanÂweÂziÂge vlijÂlaÂgen van de funÂdeÂring onder de vesÂtingÂtoÂren en de stadsÂmuur door midÂdel van het zetÂten van grondÂboÂrinÂgen heeft niet tot het gewensÂte resulÂtaat geleid. Wel kan op basis van de uitÂgeÂvoerÂde borinÂgen worÂden geconÂcluÂdeerd dat het opgaanÂde muurÂwerk van zowel de toren als de stadsÂmuur nog tot op een diepÂte van tenÂminÂste 3.20 tot 4.00 meter beneÂden het aanÂgeÂlegÂde vlak in de onderÂgrond aanÂweÂzig is. Het aanÂgeÂven van een conÂtour van vlijÂlaÂgen rondÂom de vesÂtingÂtoÂren en stadsÂmuur, dit voorÂal om te kunÂnen bepaÂlen waar heiÂpaÂlen kunÂnen worÂden geplaatst zonÂder schaÂde aan de archeÂoÂloÂgiÂsche resÂten toe te brenÂgen, is op grond van de uit de borinÂgen verÂkreÂgen resulÂtaÂten niet goed mogeÂlijk. Bij de bereikÂte boorÂdiepÂtes is het niet mogeÂlijk om met zekerÂheid te kunÂnen bepaÂlen of de boring op een vlijÂlaag, dan wel op een puinÂbrok of een losÂse bakÂsteen is gestuit. Deze methoÂde met het zetÂten van grondÂboÂrinÂgen en de daarÂuit verÂkreÂgen resulÂtaÂten bieÂden een onvolÂdoenÂde en zeker niet betrouwÂbaÂre basis op op basis daarÂvan een aanÂgeÂpast palenÂplan te kunÂnen baseÂren. DerÂhalÂve wordt geadÂviÂseerd om met onderÂzoek, anders dan het zetÂten van grondÂboÂrinÂgen, meer zekerÂheid te verÂkrijÂgen met betrekÂking tot de conÂtour van de funÂdeÂrinÂgen onder de toren en de stadsÂmuur. Voor het bepaÂlen van de exacÂte diepÂte van de onderÂkant van de stadsÂmuur en de toren en de breedÂte van de vlijÂlaÂgen zouÂden mechaÂniÂsche steenÂboÂrinÂgen meer duiÂdeÂlijkÂheid kunÂnen verschaffen ;
- GeadÂviÂseerd wordt om het graÂven van de funÂdeÂringsÂsleuÂven onder archeÂoÂloÂgiÂsche begeÂleiÂding te laten uitvoeren ;
- Gelet op het behouÂdensÂwaarÂdiÂge karakÂter van de archeÂoÂloÂgiÂsche vindÂplaats wordt geadÂviÂseerd deze zoveel mogeÂlijk in situ te behouÂden en waar mogeÂlijk het bouwÂplan zodaÂnig aan te pasÂsen dat behoud in situ wordt gewaarborgd ;
- TenÂeinÂde ook in de toeÂkomst het behoud in situ te kunÂnen garanÂdeÂren en verÂdeÂre aanÂtasÂting van de archeÂoÂloÂgiÂsche resÂten te voorÂkoÂmen, wordt geadÂviÂseerd om aan het terÂrein de staÂtus van gemeenÂteÂlijk archeÂoÂloÂgisch monuÂment toe te kennen.
Berichten

Luchtfoto uit Tweede Wereldoorlog toont Blauwe Toren
AmaÂteurÂarÂcheÂoÂloog Arie SaakÂes deed enkeÂle maanÂden geleÂden een specÂtaÂcuÂlaiÂre vondst. Op een luchtfoto …

Haalbaarheidsonderzoek hotel Buiten de Waterpoort
In oktoÂber 2017 dienÂde de ontÂwikÂkeÂlaar het haalÂbaarÂheidsÂonÂderÂzoek in, ter voorÂbeÂreiÂding op de …

Binnenkort twee nieuwe publicaties over de Blauwe Toren
BinÂnenÂkort verÂschijnt de eerÂste bunÂdel van de StichÂting KasÂteÂlenÂstuÂdies NederÂland (SKN). De SKN …

Aanvullend bouwhistorisch onderzoek Buiten de Waterpoort
GemeenÂte GorinÂchem ontÂving eind oktoÂber de resulÂtaÂten van het haalÂbaarÂheidsÂonÂderÂzoek over het inpassen …

Booronderzoek Buiten de Waterpoort
WoensÂdag 30 augusÂtus werÂden rond de eerÂder bij archeÂoÂloÂgisch onderÂzoek aanÂgeÂtrofÂfen muurÂresÂten Buiten …

Groen licht voor onderzoek haalbaarheid inpassen vondsten
De verÂgunÂningÂhouÂder van het hotel BuiÂten de WaterÂpoort heeft een voorÂstel gedaan om …

Evaluatierapport onderzoek Buiten de Waterpoort
Het evaÂluÂaÂtieÂrapÂport van het archeÂoÂloÂgisch onderÂzoek in het kader van de verÂgunÂningsÂproÂceÂduÂre voor …

De Blauwe Toren in de Krabsteeg
In 1983 kwam in een bouwÂput ten zuiÂden van de KrabÂsteeg, tegenÂwoorÂdig Schuttersgracht, …

Buiten de Waterpoort
Een foto-impresÂÂsie van het archeÂoÂloÂgisch onderÂzoek naar de gevonÂden muurÂresÂten BuiÂten de Waterpoort …

De Blauwe Toren, wat kunnen we ermee
De opgraÂving van de funÂdeÂrinÂgen BuiÂten de WaterÂpoort te GorinÂchem houdt de gemoederen …

Reconstructie ligging Blauwe Toren
Er leven nog veel vraÂgen over de exacÂte ligÂging van de resÂten van het …

Vestingtoren
Eind novemÂber deden archeÂoÂloÂgen van SOB Research bij een proefÂsleuÂvenÂonÂderÂzoek een bijÂzonÂdeÂre vondst …
Publicaties
![]() |
Annema, W. (2017) De betekenis van de gevonden restanten van de vestingwerken buiten de Duivelsgracht te Gorinchem. Onderzoek verricht op basis van vergelijking van enkele kaarten van de vestingwerken van de stad in combinatie met enkele andere archiefbronnen, Delft. Flipbook | PDF (4 MB) |
![]() |
Bosch, J. E. van den (2014) Archeologisch Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen Plangebied Buiten de Waterpoort 2-6, Gorinchem, gemeente Gorinchem, Heinenoord. Flipbook | PDF (3,23 MB) |
![]() |
Hundertmark, H.F.G. (2017) Vestingwerk of kasteel? Aanvullend bouwhistorisch onderzoek archeologische opgraving Buiten de Waterpoort 2-6 te Gorinchem, Oss. Flipbook | PDF (12 MB) |
![]() |
Reenen, W.G. van (2017) Bouwhistorische ondersteuning bij een archeologische opgraving Buiten de Waterpoort 2-6, Gorinchem, Leerdam. Flipbook | PDF (3 MB) |
![]() |
Wilgen, L.R. van (2017) Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven en Archeologische Begeleiding Plangebied 'Buiten de Waterpoort 2-6', Gorinchem, Gemeente Gorinchem. Evaluatierapport, Heinenoord. Flipbook | PDF (4 MB) |
Foto’s
Metadata
Administratieve gegevens | |
---|---|
Archisnummer(s): | Zaakidentificatie: 4019288100 Onderzoekmelding: 55689 |
Topografische Kaart: | 38G |
Coördinaten: | 126.437/426.501 126.483/426.509 126.433/426.512 126.479/426.520 |
Toponiem: | Buiten de Waterpoort/ Passantenhaven |
Plaats: | Gorinchem |
Gemeente: | Gorinchem |
Provincie: | Zuid-Holland |
Type onderzoek: | IVO-P en Archeologische Begeleiding |
Uitvoerder: | SOB Research voor Archeologisch en Aardkundig Onderzoek |
Projectleider: | L.R. van Wilgen |
Opdrachtgever: | Bouwonderneming Stout B.V. |
Bevoegd gezag: | Gemeente Gorinchem |
Aanvang onderzoek: | 25 oktober 2016 |
Vondsten & documentatie: | Gemeentelijk depot voor archeologie Gorinchem |
DANS: | https://doi.org/10.17026/dans-xd7-bbpn |