Bijna iedereen doet wel eens een bijzondere ontdekking tijdens het omspitten van de tuin of tijdens een wandeling langs het strand. Daarnaast gaan duizenden mensen regelmatig recreatief op zoek naar bijzondere vondsten met een metaaldetector.
In beide gevallen spreken we van ’toevalsvondsten’, dat wil zeggen vondsten die niet gedaan zijn tijdens een opgraving. Is het nodig om deze vondsten te melden, en zo ja, hoe gaat dat in zijn werk ?
Met de metaaldetector speuren naar bijzondere vondsten
De ene keer gaat daarbij om losse vondsten zonder veel wetenschappelijke waarde, in andere gevallen vertellen vondsten een bijzonder verhaal en kunnen ze misschien bijdragen aan de kennis van de lokale geschiedenis. Ook kan een vondst een belangrijke aanwijzing geven over andere archeologische resten in dat gebied.
Het Burgerlijk Wetboek (Art. 5:13 BW) stelt dat de toevalsvondst (‘schat’) in gelijke delen toekomt aan degene die hem ontdekt, en aan de eigenaar van de onroerende of roerende zaak, waarin de vondst werd aangetroffen. Een schat wordt door de wet gedefinieerd als “een zaak van waarde, die zolang verborgen is geweest dat daardoor de rechtmatige eigenaar niet meer kan worden opgespoord”.
 |
PAN Portable Antiquities of the Netherlands (2019) Metaaldetectie in Nederland. Gedragscode en regels voor verantwoord gebruik van de metaaldetector in Nederland. Flipbook | PDF (6 MB) |
Magneetvissen
Magnetvissen is vergelijkbaar met het zoeken met een metaaldetector en is een populaire hobby, maar het is niet zonder beperkingen toegestaan. Dit geldt met name voor archeologische vondsten. Magnetvissen is namelijk niet gereguleerd. De uitzondering op het opgravingsverbod voor het zoeken en graven met een metaaldetector geldt alleen op land en niet in het water (Besluit Erfgoedwet). Archeologische voorwerpen in het water mogen niet verplaatst of meegenomen worden, dus ook niet met een magneet eruit gehaald. Voor meer informatie kan men de website van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed raadplegen.
Hoe melden
Een toevalsvondst moet volgens de Erfgoedwet gemeld worden. Dit kan bijvoorbeeld bij het gemeentelijke of provinciale depot, of met behulp van het Vondstmeldingsformulier op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Als er geen melding is gedaan of het onduidelijk is aan wie de vondst toekomt, kan de gemeente de vondst tussentijds in bewaring eisen, totdat is vastgesteld wie rechthebbende is. De vondst dient door de vinder minimaal 6 maanden ter beschikking gehouden te worden voor wetenschappelijk onderzoek.
Voor meer informatie over toevalsvondsten kan men de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bezoeken.
Een leuke toevalsvondst
Melden bij het depot
Als je iets hebt gevonden dat mogelijk archeologisch van belang is, helpen wij je graag verder. Om een vondst te kunnen registreren, hebben we de volgende gegevens van je nodig :
- Naam en contactgegevens van de vinder ;
- Omschrijving van de vondst ;
- Adresgegevens van de vindplaats + eventueel een kaartje (gebruik Google Maps);
- Datum waarop de vondst is gedaan ;
- Vondstomstandigheden (bijvoorbeeld : stort, weiland enz.);
- Hoe de vondst is gedaan (bijvoorbeeld : metaaldetector, graafwerk, met het oog enz);
- Waar de vondst zich momenteel bevindt ;
- Een duidelijke foto van het voorwerp en de vindplaats.
Als je waarde hecht aan privacy, zullen wij je persoonlijke gegevens anoniem houden.
Melden bij PAN Portable Antiquities of The Netherlands
Het doel van PAN is om archeologische vondsten in privébezit, met name metaalvondsten die zijn gevonden met behulp van een metaal detector, te documenteren en online te publiceren. Op deze manier willen wij de informatie over de vondsten en hun vindlocaties beschikbaar maken voor wetenschap, erfgoedonderzoek, musea en andere geïnteresseerden. De database is online te raadplegen. Wilt je een vondst melden, installeer dan de PAN-app op je telefoon. PAN is ook te vinden op Facebook.
 |
PAN-app downloaden U kunt de app eenvoudig downloaden met deze QR code. De meeste browsers en smartphones worden ondersteund. Voor iPhones geldt: versie iOS13 of hoger. Handleiding in PDF (2,1 MB) |
 |
Voorbeeld uit de database van PAN
Munten NUMIS-database
De database Numismatisch Informatie Systeem (NUMIS) bevat meer dan 277.000 Nederlandse numismatische vondsten. Vrijwel dagelijks voegt De Nederlandsche Bank (DNB) nieuwe vondsten toe. Een gedeelte van de NUMIS-database is online te raadplegen.
Archis-meldingen
Archis (Archeologisch Informatiesysteem) is een databank met gegevens over alle archeologische vindplaatsen en terreinen, van de Prehistorie tot de Nieuwe Tijd in Nederland. Deze databank is vooral gericht op professionele archeologen en wordt onderhouden door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).
Determinatie vondsten
Als je wilt dat wij een vondst voor je determineren, kun je ons een bericht met een duidelijke foto sturen. Wij voeren nadrukkelijk geen taxaties uit. Voor het bepalen van de geldelijke waarde raden wij aan om contact op te nemen met een erkend antiquair of veilinghuis. Bovendien doen wij geen uitspraken over illegaal verworven bodemvondsten.
Doosjes gebruikt om vondsten op te bergen
Privécollecties
De interesses in archeologie zijn zeker niet iets van deze tijd. In Gorinchem waren er ook in het verleden gepassioneerde amateurarcheologen die in hun vrije tijd bouwlocaties afzochten. Hun vondsten werden doorgaans zorgvuldig gedocumenteerd en opgeborgen in kistjes en dozen. Helaas belanden deze collecties later soms op zolder door verschillende omstandigheden, of zijn de nabestaanden niet in staat om de waarde van zo’n collectie goed te beoordelen. Vaak eindigt de verzameling daardoor bij het huisvuil !
Het depot is uiteraard geïnteresseerd in dit soort particuliere verzamelingen. Wanneer wij een collectie van je overnemen, bieden wij de garantie dat deze voor de toekomst bij elkaar blijft en dat de naam van de vinders altijd eraan verbonden zal blijven.