Arie Saakes, foto Toos Busch
Amateur-archeoloog Arie Saakes deed enkele maanden geleden een spectaculaire vondst. Op een luchtfoto van de Royal Air Force uit 1944 meende hij de contouren van het donjon van de Blauwe Toren te zien.
Luchtfoto’s kunnen veel interessante informatie over archeologische vindplaatsen opleveren, maar niet iedere opname is geschikt. De foto moet allereerst op een heldere, liefst koude, dag genomen zijn. Ook tijdstip, hoogte, resolutie en de hoek waarin de opname is gemaakt, zijn bepalend. Bovendien is het zonder goede voorkennis van het gebied niet eenvoudig te bepalen wat je precies op de foto ziet.
Arie Saakes bestudeert al vijf jaar kaarten en luchtfoto’s. In eerste instantie geloofde hij zijn ogen niet en ging daarna tientallen andere luchtfoto’s onderzoeken. Uiteindelijk leverde dit nog negen andere vergelijkbare foto’s op. De opnames dateren tussen 1933 en 1986. De kwaliteit is weliswaar wisselend, maar alle negen tonen telkens dezelfde ronde contouren weerspiegeld in het water van de Duveltjesgracht.
Bevestiging
De R.A.F. foto bevestigt de eerdere reconstructies zoals gemaakt door Annema. Opvallend is wel dat de doorsnede van het donjon op de foto kleiner lijkt dan tot dusver op basis van berekeningen werd aangenomen. Een eerdere veronderstelling dat dit mogelijk door weerspiegeling in het grachtwater werd veroorzaakt gaat niet op. Op basis van de ontwerptekening door Jacob Kemp, waarop de Blauwe Toren nog onderdeel uitmaakt van de nieuwe vesting ; lijkt het dat we de binnenzijde van de toren zien, dus zonder ommuring. De kaart van Kemp werd op schaal getekend. De diameter van de binnenzijde van het donjon ligt tussen de 24 en 25 meter. Deze afmeting komt goed overeen met wat we op de luchtfoto zien. Maar hoe dan ook : zonder een nader archeologisch onderzoek ter plekke blijft alles vooralsnog theorie.
Detail plattegrond Jacob Kemp 1592 – 1597 met Blauwe Toren als onderdeel van de vestingmuur
Detail kaart Symon en Cornelis Jansz uit 1592, Hingman Collectie Nationaal Archief
Detail stadsplattegrond, Jacob van Deventer (1558), Hingman Collectie, Nationaal Archief
Tekening Jacob van Deventer geprojecteerd op Google Maps door W. Annema
Tweede Wereldoorlog
De foto is midden in de Hongerwinter bij helder vriesweer (Den Bilt -3,8°) genomen. Opvallend is de wirwar van loopgraven en geschutsputjes Buiten de Waterpoort en op de vesting. Het gehele gebied was een maand ervoor ontruimd en niet langer toegankelijk voor de bewoners van de stad. De aanlegplaats voor de veerboten is met rood krijt omcirkeld als een mogelijk ‘target’. Twee maanden eerder had men de veerboot Gorinchem V bij Sleeuwijk door beschieting tot zinken gebracht.
Voor technische informatie over de luchtfoto zie de website van Dotka Data