Proefsleuven 2019
VoorÂafÂgaand aan de laatÂste fase van het archeÂoÂloÂgisch onderÂzoek : de opgraÂving, was al vanaf 2008 voorÂonÂderÂzoek uitÂgeÂvoerd. VanÂwege de ecoÂnoÂmiÂsche criÂsis in 2012 werd na de sloop van de oude bebouÂwing de herÂontÂwikÂkeÂling van het gebied stopÂgeÂzet. Pas zeven jaar later pakte men de draad opnieuw op en startte HolÂlanÂdia ArcheÂoÂloÂgen in mei 2019 een proefsleuvenonderzoek.
Door vier lange sleuÂven over het terÂrein te graÂven werd duiÂdeÂlijk welke archeÂoÂloÂgiÂsche resÂten nog in de onderÂgrond aanÂweÂzig waren en wat de kwaÂliÂteit daarÂvan was. Zo werÂden de resÂten van verÂschilÂlende gebouÂwen, een kadeÂmuur en een deel van de laatÂmidÂdelÂeeuwse stadsÂmuur aanÂgeÂtrofÂfen. Met uitÂzonÂdeÂring van de plaatÂsen waar de voorÂmaÂlige woninÂgen hadÂden gestaan, bleek alles goed bewaard gebleÂven onder een circa 0,5 m dikke puin houÂdende grondlaag.

Detail kaart door Jacob van DevenÂter (1558) met de midÂdelÂeeuwse vesÂtingÂmuur en de Bagijnentoren
Stadsmuur
AllerÂeerst werd de stadsÂmuur in samenÂwerÂking met een bouwÂhisÂtoÂriÂcus in kaart gebracht. DaarÂbij werd ook het funÂdaÂment van de BagijÂnenÂtoÂren aanÂgeÂsneÂden. De stadsÂmuur bestond uit een serie van poeÂren met een onderÂlinge afstand van ca. 2,8 m (hartÂmaat) waarop de spaarÂboÂgen voor de weerÂgang rustÂten. De funÂdeÂring van de schildÂmuur (de bescherÂmingsÂmuur) was ca. 0,9 m breed (drie bakÂsteÂnen breed). De breedte van het opgaand werk is niet preÂcies vastÂgeÂsteld, maar zou net als de toren ca. 0,75 m breed geweest kunÂnen zijn. De gebruikte bakÂsteÂnen hadÂden net als bij de toren een afmeÂting van 29,5÷30÷30,5 x 14/14,5 x 7 cm en een 5 lagenÂmaat van 38,5 cm.
Van de toren was enkel de achÂterÂkant bewaard. De voorÂzijde was volÂleÂdig gesloopt. VerÂmoeÂdeÂlijk had dit plaats gevonÂden in de late 16e eeuw, als de nieuwe vesÂting rondom GorinÂchem werd aanÂgeÂlegd. TijÂdens de opgraÂving werd nog een plaatÂseÂlijk ophoogÂpakÂket vastÂgeÂsteld. Het is echÂter niet zeker of dit voor de aanÂleg van de stadsÂmuur was gedaan of dat er sprake is van een wal-fase voorÂafÂgaand aan de verstening.
Vervolg
Het archeÂoÂloÂgisch en bouwÂhisÂtoÂrisch onderÂzoek in 2019 leverÂden veel nieuwe gegeÂvens op. HolÂlanÂdia ArcheÂoÂloÂgen gaat de uitÂkomÂsten van het onderÂzoek comÂbiÂneÂren met de resulÂtaÂten van de opgraÂving in 2020. Omdat het proefÂsleuÂvenÂonÂderÂzoek ruim vooraf plaatsÂvond, kon de archiÂtect het palenÂplan van de nieuwÂbouw tijÂdig aanÂpasÂsen. De muurÂresÂten blijÂven daarÂmee ongeÂschonÂden behouden.
Sloop 2012

AanÂgeÂtrofÂfen muurÂwerk op het achÂterÂerf, aan de zuidÂoosÂteÂlijke kant van de Bagijnenwalstraat.
Op 12 novemÂber 2012 heeft HolÂlanÂdia archeÂoÂloÂgen in opdracht van woningÂcorÂpoÂraÂtie Poort6 de eerÂste fase van de sloopÂwerkÂzaamÂheÂden ter hoogte van BasÂtion II te GorinÂchem archeÂoÂloÂgisch begeÂleid. Deze fase van de archeÂoÂloÂgiÂsche begeÂleiÂding is uitÂgeÂvoerd naar aanÂleiÂding van het verÂwijÂdeÂren van de in de onderÂgrond aanÂweÂzige funÂdeÂrinÂgen van reeds gesloopte woninÂgen. Doel van de archeÂoÂloÂgiÂsche begeÂleiÂding was om schade aan evenÂtuÂele archeÂoÂloÂgiÂsche waarÂden te voorkomen.
Ook werd gekeÂken of er aan de hand van evenÂtuÂeel verÂkreÂgen inzichÂten de ligÂging van geplande proefÂsleuÂven gewijÂzigd kon worÂden. Ter hoogte van de reeds gesloopte bebouÂwing waren met het verÂwijÂdeÂren van de funÂdeÂrinÂgen geen archeÂoÂloÂgiÂsche resÂten tevoorÂschijn gekoÂmen. Met het graÂven van een kijkÂgat op het achÂterÂerf werÂden echÂter archeÂoÂloÂgiÂsche resÂten direct onder het maaiÂveld aanÂgeÂtrofÂfen. Het betrof muurÂwerk, bestaande uit rode en gele bakstenen.
Een van de geplande proefÂsleuÂven bevond zich enkele meters ten oosÂten van deze strucÂtuur. Het verÂdiende daarom aanÂbeÂveÂling om deze naar het wesÂten te verÂplaatÂsen zodat deze over de aanÂgeÂtrofÂfen strucÂtuur zou komen te ligÂgen. WanÂneer de resulÂtaÂten geëxÂtraÂpoÂleerd werÂden, kon gesteld worÂden dat ter hoogte van de reeds gesloopte bebouÂwing de onderÂgrond tusÂsen en direct onder de funÂdeÂrinÂgen verÂgraÂven was. Alleen zeer diep ingeÂgraÂven spoÂren als beer- en waterÂputÂten konÂden deels behouÂden zijn gebleÂven. Ter hoogte van de achÂterÂerÂven konÂden zich direct onder het maaiÂveld archeÂoÂloÂgiÂsche resÂten bevinÂden. Hierop werd besloÂten om de achÂterÂerÂven ongeÂmoeid te laten tot het waarÂdeÂrend verÂvolgÂonÂderÂzoek (uitÂgeÂvoerd in 2019)
Vooronderzoek 2008, 2011
Eind oktoÂber 2008 heeft SynÂtheÂgra ArcheÂoÂloÂgie in opdracht van BK bouw- & miliÂeuÂadÂvies een invenÂtaÂriÂseÂrend veldÂonÂderÂzoek uitÂgeÂvoerd voor het planÂgeÂbied BasÂtion II in GorinÂchem, de zogeÂnaamde BagijÂnenÂdrieÂhoek. Dit onderÂzoek bestond uit een verÂkenÂnend boorÂonÂderÂzoek. De aanÂleiÂding voor het onderÂzoek was de voorÂgeÂnoÂmen herÂinÂrichÂting van het plangebied.
Conclusies booronderzoek
BinÂnen het planÂgeÂbied is de bodem bij de aanÂleg van de bestaande woonÂgeÂbouÂwen verÂstoord tot een diepte variÂëÂrend van 1,5 – 2,0 m ‑mv. Ter plaatse van de woninÂgen aan de Nieuwe WalÂsteeg zijn heiÂpaÂlen aanÂweÂzig tot een diepte van circa 15 m ‑mv. Deze heiÂpaÂlen hebÂben slechts een beperkte verÂstoÂring van het bodemÂarÂchief tot gevolg gehad, waarÂdoor hier nog onverÂstoorde archeÂoÂloÂgiÂsche waarÂden aanÂweÂzig kunÂnen zijn.
Ter plaatse van de bij de woonÂgeÂbouÂwen aan de LinÂdeÂboom en de BagijÂnenÂwalÂstraat behoÂrende tuiÂnen is een 0,5 – 1,0 m dikke ophoÂgingsÂlaag aanÂgeÂbracht. De bodemÂverÂstoÂrinÂgen die plaats hebÂben gevonÂden ten behoeve van de aanÂleg van de in deze tuiÂnen geleÂgen schuurÂtjes, reiÂken niet dieÂper dan de aanÂgeÂbrachte ophoÂgingsÂlaag. Over evenÂtuÂele bodemÂverÂstoÂrinÂgen c.q. ophoÂginÂgen ter plaatse van de tuiÂnen behoÂrend bij de woninÂgen aan de Nieuwe WalÂsteeg zijn geen gegeÂvens bekend.
Selectieadvies bureauonderzoek 2011
Indien de toeÂkomÂstige bodeÂmingreÂpen dieÂper reiÂken dan de recente bodemÂverÂstoÂrinÂgen c.q. ophoÂgingsÂlaag, dan adviÂseert EconÂsulÂtancy om het planÂgeÂbied nader te onderÂzoeÂken door midÂdel van een IVO karÂteÂrende en waarÂdeÂrende fase door midÂdel van proefÂsleuÂven (IVO‑P). Tevens wordt geadÂviÂseerd om de sloop van de onderÂgrondse delen van de huiÂdige bebouÂwing archeÂoÂloÂgisch te laten begeleiden.
BovenÂstaand advies vormt een selecÂtieÂadÂvies. EconÂsulÂtancy wil de opdrachtÂgeÂver erop wijÂzen dat dit selecÂtieÂadÂvies nog niet beteÂkent dat de bodemÂverÂstoÂrende actiÂviÂteiÂten of daarop voorÂbeÂreiÂdende actiÂviÂteiÂten kunÂnen worÂden onderÂnoÂmen. De resulÂtaÂten van dit onderÂzoek zulÂlen eerst moeÂten worÂden beoorÂdeeld door het bevoegd gezag (gemeente GorinÂchem), die verÂvolÂgens een selecÂtieÂbeÂsluit neemt.
Er is geproÂbeerd een zo gefunÂdeerd mogeÂlijk advies te geven op grond van de gebruikte onderÂzoeksÂmeÂthode. De aanÂweÂzigÂheid van archeÂoÂloÂgiÂsche spoÂren of resÂten op kleiÂnere diepÂtes dan de aanÂgeÂgeÂven recente verÂstoÂringsÂdiepte kan nooit volÂleÂdig worÂden uitgesloten.
Publicaties
![]() |
De Grienden VOF (2020) Helden van Gorkum, de helden van vroeger. Het verhaal van de plek, Hoornaar. Flipbook | PDF (4 MB) |
![]() |
Hundertmark, H.F.G. (2022) Een nieuw kasteel voor de graaf van Holland. Kasteel de Blauwe Toren te Gorinchem in: R. Gruben & T. Hermans (red.), "Die hofstat daer dat huys op plach te staan". Recent onderzoek op het gebied van kastelen en buitenplaatsen in Nederland, Stichting Kastelenstudies Nederland Publicatiereeks 4, Zwolle, p. 103-116. WorldCat | Flipbook | PDF (1 MB) |
![]() |
Leuvering, J.H.F. (2008) Bureauonderzoek (Quickscan) Bagijnenwalstraat te Gorinchem. Gemeente Gorinchem, Doetinchem. Flipbook | PDF (7,05 MB) |
![]() |
Koeman, S.M. (2008) Inventariserend veldonderzoek d.m.v. boringen. Bastion II te Gorinchem. Gemeente Gorinchem, Doetinchem. Flipbook | PDF (3 MB) |
![]() |
Salomons, K.T. (2012) Archeologische begeleiding Bastion II eerste fase, Gorinchem, gemeente Gorinchem, Hollandia reeks 445, Zaandijk. Flipbook | PDF (7 MB) |
![]() |
Salomons, K.T. (2019) Inventariserend veldonderzoek middels waarderende proefsleuven Bagijnenwalstraat in Gorinchem, gemeente Gorinchem, Evaluatierapport, Zaandijk. Flipbook| PDF (8 MB) |
![]() |
Salomons, K. (2021) Gorinchem | Bagijnenwalstraat/Lindeboom in: Archeologische Kroniek Zuid-Holland. De belangrijkste opgravingen en vondsten uit 2020, 52ste jaargang, Delft, p. 18-23. Flipbook | PDF (17 MB) |
![]() |
Salomons, K.T. (2022) Een archeologische opgraving aan de Bagijnenwalstraat in Gorinchem, gemeente Gorinchem. Evaluatierapport, Zaandijk. Flipbook | PDF (1 MB) |
![]() |
Spanjaard, G.W.J. (2011) Archeologisch bureauonderzoek. Plangebied "Bastion 2" te Gorinchem. Gemeente Gorinchem, Doetinchem. Flipbook | PDF (1,65 MB) |
Metadata
Waarderend proefsleuvenonderzoek 2019 | |
---|---|
Archisnummer(s): | 4702425100 (OM) |
Topografische Kaart: | 38G |
Coördinaten: | 126.435/427.170 (centrum) |
Toponiem: | Bagijnenwalstraat |
Plaats: | Gorinchem |
Gemeente: | Gorinchem |
Provincie: | Zuid-Holland |
Type onderzoek: | Inventariserend veldonderzoek door middel van waarderende proefsleuven |
Uitvoerder: | Hollandia Archeologen |
Projectleider: | Drs. K.T. Salomons |
Opdrachtgever: | Van Wijnen |
Bevoegd gezag: | Gemeente Gorinchem |
Aanvang onderzoek: | 6, 7 en 8 Mei 2019 |
Vondsten & documentatie: | - |
DANS: | - |

Brochure onderzoek Bagijnenwalstraat en Lindeboom
WoensÂdag 16 sepÂtemÂber 2020 was de offiÂciÂële start van het bouwÂproÂject HelÂden van GorÂkum. Het komend jaar wordt aan weerszijden …

Een kijkje in de kloosterkeuken van de Magdalenazusters
In juni dit jaar heeft HolÂlanÂdia ArcheÂoÂloÂgen de laatÂste fase van het archeÂoÂloÂgisch onderÂzoek aan de BagijÂnenÂwalÂstraat uitÂgeÂvoerd. De directe …

Opgraving plangebied Bagijnenwal gestart
DinsÂdag 2 juni startte HolÂlanÂdia ArcheÂoÂloÂgen een opgraÂving op het planÂgeÂbied BagijÂnenÂwal. Het archeÂoÂloÂgisch onderÂzoek wordt uitÂgeÂvoerd in opdracht van proÂjectÂontÂwikÂkeÂlaar Van …