Middeleeuwse gracht met nog verrassend veel water

De afgelopen drie weken werd een opgraving uitgevoerd in de Knipsteeg te Gorinchem. Op basis van het vooronderzoek en de resultaten van de opgraving aan de Krijtstraat in 2002, was de verwachting meer te weten te komen over de 15de eeuwse Grote School zeer hoog.

Ondanks dat tijdens het graafwerk niets van deze school is teruggevonden, zijn de voorlopige resultaten van het onderzoek aan de Knipsteeg niet minder spectaculair. De komende maanden zal opgravingsbureau De Steekproef alle onderzoeksgegevens nader uitwerken.

Middeleeuwse gracht met nog verrassend veel water, opgravingsterrein met in het midden een 19de eeuwse waterput.

Opgravingsterrein met in het midden een 19de eeuwse waterput

Gracht

In de eerste week van de opgraving werden vooral funderingen van 17de eeuwse huizen onderzocht. Bij de aanleg van een nieuw vlak volgde een verassing: geheel onverwacht kolkte grondwater uit de bodem van de put. Projectleider Hans Veenstra schrok van de hoeveelheid: "Het leek even alsof we per ongeluk een hoofdwaterleiding hadden geraakt". Men besloot daarop niet dieper te graven. Een verdere verstoring van de grondwaterhuishouding kon immers schade aan de funderingen van de aangrenzende huizen veroorzaken.

De laaggewijze opvulling van de gracht tekent zich af in het wandprofiel

De laaggewijze opvulling van de gracht tekent zich af in het wandprofiel

De onderzoekers hadden een oude middeleeuwse gracht te pakken, naar schatting ongeveer negen meter breed, die oorspronkelijk parallel aan de Knipsteeg liep en waarop men eeuwen later huizen heeft gebouwd. Al eerder vermoedde historicus Bert Stamkot 1 op deze plek een middeleeuwse kavelsloot. Mogelijk is de sloot later verbreed als verdedigingsgracht rond het hof van de Arkels?

Tot zover zichtbaar leek de gracht vreemd genoeg uitsluitend opgevuld met mortelresten en kleine stukjes baksteen. Op basis van enkele potscherven was een datering van de bovenlaag mogelijk: 1375-1425.

Gevecht in de Revetsteeg 1417

Gevecht in de Revetsteeg 1417 (detail)

Deze niet alledaagse vondst houdt zeer vermoedelijk verband met de nasleep van het Beleg van Gorinchem in 1417. Tijdens de beschieting door de legers van Willem van Arkel en Jan van Egmond waren zware vernielingen aangericht.  Om alle reparaties uit te kunnen voeren was op korte termijn een enorme hoeveelheid baksteen nodig. Behalve dat men hiervoor stenen uit het oude kasteel in het Wijdschild gebruikte, werden ook 121.000 stenen van de keuken in het hof van de Arkels gesloopt. Zelfs de fundering bleef niet gespaard 2 Het schoonmaken van al die stenen moet een enorme klus zijn geweest. We weten nu ook waar alle overgebleven puinresten terecht kwamen...

Leerlooierij of bierbrouwerij?

Tijdens het onderzoek zijn een aantal houten bakken gevonden. In de bakken bleek nog plantaardig materiaal aanwezig. Op het terrein werden ook horenpitten van runderen gevonden. Mogelijk zijn de bakken gebruikt in een leerlooierij. Het is bekend dat de omgeving van het Kazerneplein leerlooierijen voor kwamen. Gelet de stank die zij veroorzaakten werden zij bewust zoveel mogelijk ver buiten het bewoonde stadsdeel gehouden.

Houten bakken met plantaardig materiaal

Houten bakken met plantaardig materiaal

Het leerlooien gebeurde vooral in grote ingegraven houten vaten. Dergelijke vaten zijn echter niet gevonden. Mede daarom wordt ook de mogelijke vondst van een bierbrouwerij niet uitgesloten. Beide ambachten gebruikten plantaardige grondstoffen. De komende maanden wordt het materiaal nader geanalyseerd. Alle houten delen zijn geborgen voor dendrochronologisch onderzoek.

De beerput van de kolfbaan

Op de laatste dag van het onderzoek werd een deel van een beerput uitgegraven. Beerputten hadden niet enkel een sanitaire functie. Ook het huisafval werd er in gegooid. De putten werden periodiek leeg geschept.

Beerput opgraving Knipsteeg

Beerput van de kolfbaan

Deze beerput was in gebruik tijdens de periode dat achter het huis "De Knip" (het latere "Café de Speelwagen") een erf met kolfbaan wordt vermeld (1736-1809) 3

In de vulling van de put werden opvallend veel tabakspijpjes gevonden. De meeste zijn afkomstig van Gorcumse pijpenmakers uit het laatste kwart van de 18de eeuw. Ook werden porseleinen theekopjes en -schoteltjes, glaswerk en een tweetal leren muilen aangetroffen.

De gehele inhoud van de beerput is geborgen in puinzakken. Vrijwilligers van het archeologisch depot zullen het materiaal verder zeven.

Een kolfbaan in de Zaanstreek

Een kolfbaan in de Zaanstreek

Archeologen moeten terug naar de Grote School

Archeologen moeten terug naar de Grote School

Maan­dag 13 mei start arche­o­lo­gisch onder­zoeks­bu­reau De Steek­proef een ver­ken­nend onder­zoek aan de Knip­steeg. Het ...

Reacties zijn gesloten.