Gorinchem staat aan de vooravond van een spannende opgraving in de binnenstad : het Hof van Arkel, op het toekomstige V&D‑terrein in de Krijtstraat. De verwachtingen zijn hoog gespannen, want het is voor het eerst dat er een professioneel bedrijf wordt ingehuurd voor archeologisch onderzoek. Tot blijdschap van stadsarcheoloog Pieter Floore, die sinds februari een dag per week in dienst is van de gemeente Gorinchem. “Stadskernarcheologie is een vak apart. Je kunt gerust vijf weken graven en helemaal niets vinden.” Hoewel op sommige plekken het archeologische ´pel´-niveau al is bereikt op het V&D‑terrein dat momenteel gesaneerd wordt, moet Floore nog tot half augustus wachten. Dan gaan de zeven weken in waarin hij samen met de firma Baac en de werkgroep van Gorcumse amateurarcheologen al gravend op het Hof van Arkel hoopt te stuiten.
Dit woonhuis van de vooraanstaande Gorcumse Van Arkels zou een belangrijke archeologische vondst zijn voor Gorinchem, meent Floore. “Eigenlijk is er nog maar weinig bekend over deze adellijke familie en de stichting van de stad.” Vlakbij de Dalempoort werd al eerder het kasteel Van Arkel ´opgelepeld´. Floore die aan de Universiteit van Amsterdam studeerde, was op ad hoc-basis al vaker betrokken bij opgravingen in Gorinchem.
De eerste keer dat hij de werkgroep Archeologie met raad en daad bijstond was zes jaar geleden, op de Blijenhoek, een eveneens grootschalig bouwproject in de binnenstad. Floore : “Archeologie was toen nog duidelijk noodzakelijk kwaad in Gorinchem. Er was nauwelijks een budget beschikbaar, hele stukken van het terrein waren niet toegankelijk, en we kregen slechts drie weken de tijd om te graven. Dat was jammer, want daardoor konden we slechts een klein stukje van het terrein bloot leggen.” Een paar jaar later bij het volgende grote project in de binnenstad, ging het al iets beter. Vijf weken kregen de archeologen toen. En anno nu, op het bouwterrein van de nieuwe V&D aan de Krijtstraat begint het er écht op te lijken. Met een eigen stadsarcheoloog, zeven weken om te graven, en een budget van 120.000 tot 140.000 euro waarvan een professioneel archeologenteam ingehuurd kan worden, loopt Gorinchem voorop in de regionale voorhoede van de hedendaagse archeologenmoraal. Floore : “Archeologie wordt tegenwoordig echt serieus genomen in Gorinchem.”
Vreemd is deze kentering niet. De strakkere regelgeving op het gebied van archeologie (het verdrag van Malta) dwingt gemeentes er zo langzamerhand toe zorgvuldiger om te gaan met hun ondergrondse erfkapitaal. Zo is het inschakelen van een professionele archeologische dienst bij opgravingen sinds dit jaar verplicht en dient er archeologisch onderzoek verricht te worden bij bouwprojecten die meer dan een meter de diepte ingaan. Zomaar heipalen de grond inslaan en alles wat eronder ligt aan gort slaan, is niet langer te verkopen aan het nageslacht dat ook recht heeft op een portie oudheid, is de gedachte die hierachter ligt.
Hoewel het volgens Floore nu nog gemakkelijk is voor gemeentes om de ogen te sluiten voor deze nieuwe normen (archeologische kennis en toezicht ontbreekt immers in veel gemeentes’), zal het besef voor de onzichtbare schatten onder de grond zich over een paar jaar duidelijk bovengronds gaan aftekenen, verwacht hij. ‘Gemeentes en projectontwikkelaars zullen er vaker voor kiezen om projecten dan maar niet te realiseren op een plek waar iets belangrijks onder de grond ligt. Al is het alleen maar om de kosten van een archeologisch onderzoek te besparen.” Zo hield de gemeente Gorinchem bij de uitbreidingsplannen voor de toekomstige groeiwijk Oost-Dalem al keurig en bovendien creatief rekening met de prehistorische overblijfselen die daar naar verwachting liggen ‘en die vele malen groter zijn dan wat een paar jaar geleden in Hardinxveld-Giessendam is gevonden bij de bouw aan de Betuwelijn’.
Hoewel er aanvankelijk een villapark was gepland met strakke plukjes huizen op deze weilanden in Oost, werd er, om de ondergrond te sparen, uitgeweken naar een grilliger ontwerp volgens Floore. Dat de archeologische schatgraverij op deze manier aan de neus van Floore en de fanatieke Gorcumse amateurarcheologen voorbij gaat, ziet de nuchtere Floore niet als een gemiste kans.
“Aan elke opgraving die we doen ‚kleeft zeker twee jaar werk. Stapels en stapels kisten met spullen halen we uit de grond. Omdat ik mijn werk slechts in een dag per week moet doen, dreigt al dat werk al snel boven m’n hoofd uit te groeien.” Floore verwacht dat de gemeente Gorinchem in de toekomst een fulltime archeoloog nodig heeft om verder te kunnen professionaliseren. Floore, die naast zijn werk voor de gemeente ook nog in een maatschap voor archeologen zit, zal op deze (bureau-)vacature overigens niet solliciteren. “Ik sta het allerliefst in mijn overall in het veld. Telkens weer die puzzel leggen van hoe het leven ooit was, daar ligt mijn hart.”