GORINCHEM – Het ene na het andere vijftiende eeuwse muurtje duikt al op tijdens de tweede week van de afgravingen aan de Gorcumse Krijtstraat. Of die ook daadwerkelijk van het Hof van Arkel zijn, dat blijft nog even spannend in dit prille stadium. Ondertussen zijn er al wel een paar andere leuke vondsten gedaan, zoals vijf schrijfstiftjes uit de vijftiende eeuw.
Amateurarcheoloog Martin Veen, als vrijwilliger betrokken bij het archeologisch onderzoek op het toekomstige V&D‑terrein, speurt de buit van een week af, die opgesteld staat in bakken met plastic zakjes. Hij plukt er een zakje met een van de vijf gevonden schrijfstiftjes uit. “Kijk, hier schreven ze nou mee in de vijftiende eeuw.”
Schrijfstiften (styli) uit de 15de eeuw
Met de stiftjes, zo groot als een vetkrijtje en sterk lijkend op een dreveltje, werd vroeger geschreven op een plankje waarover een waslaag lag, legt Veen uit. De vondst van de stiftjes duidt volgens hem op de aanwezigheid van de oude Stadsschool, die in de vijftiende eeuw op deze plek is gebouwd – en vermoedelijk zelfs al in de veertiende eeuw.
Veen heeft als fanatiek vrijwilliger (met twintig jaar ervaring) vier weken vakantie opgenomen om van de partij te kunnen zijn bij de afgravingen aan de Krijtstraat. Samen met een collega-archeologe filtert hij met een grote zeef de een na de andere kruiwagen ranzig ruikende grond, op zoek naar interessante overblijfselen. “Lekker hoor die vijftiende eeuwse poep”, grapt Veen die tot zijn ellenbogen in de bak staat te graaien.
Kippetje
In een plastic bakje op de grond : de opbrengst van een paar uurtjes prutten. “Kijk daar ligt een vijftiende eeuws kippetje”, wijst Veen naar een schedeltje in het bakje. Even later duikt er ook nog een middeleeuwse hondenkop op, ter grootte van een poedel. Echt indrukwekkend is de buit nog niet na ruim een week archeologisch onderzoek op het toekomstige V&D‑terrein, maar dat is normaal volgens Veen. “Wacht maar een paar weken af, tot we wat meer hebben kunnen graven, dan zullen er echt nog wel een paar leuke dingen opduiken”, verwacht hij.
Een deel van de funderingen die tijdens de opgraving zijn aangetroffen.
Niettemin is hij erg in z’n sas met de scherfjes aardewerk die gevonden zijn uit de dertiende eeuw. “Dat zijn de eerste scherfjes uit die tijd die we in de binnenstad zijn tegen gekomen. Daarbuiten hebben we ze al wel een keer gevonden, maar nooit hier, dus ben ik er best blij mee.”
De eerste oude funderingen op het terrein in de Krijtstraat liggen inmiddels al bloot. Hoewel de archeologen er zeker van zijn dat het om vijftiende eeuwse muurtjes gaat, moet nog blijken of het hier ook daadwerkelijk de overblijfselen van het Hof van Arkel betreft.
“Daar is het gewoon te vroeg voor”, zegt stadsarcheoloog Pieter Floore. Om die puzzel te kunnen leggen, moeten we eerst wat meer afgegraven hebben.”
De ontdekking van het Hof zou een belangrijke archeologische vondst voor Gorinchem betekenen, omdat er eigenlijk maar weinig bekend is over de stichting van de stad waarin de Van Arkels een grote rol gespeeld moeten hebben. Ook over het Hof van Arkel zelf is maar weinig bekend, behalve dat het in 1405 ‘recht tegenover’ de Grote Kerk stond en dat het om het een woonhuis van Jan van Arkel ging, volgens de naslagwerken. Met ‘recht tegenover’ is altijd aangenomen dat daarmee de Krijtstraat bedoeld werd, omdat aan die kant ook van oudsher de ingang van de kerk zit, maar volgens Floore kan er net zo goed een andere ingang bedoeld worden, waardoor het Hof zich op een heel andere locatie bevindt.
De relatie tussen Gorinchem en de Van Arkels voert terug naar de dertiende eeuw. De Heren van Arkel behoorden lange tijd tot de voornaamste en rijkste adel in het land. Ze bezaten in 1400 meer dan tienduizend hectare grond, tweemaal zo groot als de huidige Noordoostpolder. Enkele Van Arkels bekleedden belangrijke functies aan het hof.
Zes jaar geleden werden in het Wijdschild al resten gevonden van het 13e eeuwse kasteel van de Van Arkels. Een ander belangrijk aandenken dat Gorinchem heeft aan de Van Arkels is het stadswapen dat een deze roemruchte adel is ontleend.
Jacqueline Bot
21 augustus 2002
AD Rivierenland