GORINCHEM – Wie over het fietspad over de Dalemse Donken raast, heeft vast niet in de gaten dat dit één van de bijzonderste plekken in Nederland is. Hier woonden in de Steentijd – 5200 tot 2200 jaar voor Christus – mensen zoals ‘Trijntje’ (gevonden bij Hardinxveld voor de aanleg van de Betuweroute). Een kleine gemeenschap die leefde van jacht, visvangst, planten, bessen en wat er nog meer te vinden was in de polder. Zij hadden honden en wellicht andere huisdieren en gereedschappen van been en vuursteen.
Dalem Donk
Om passanten op dit eerste archeologische rijksmonument van Gorinchem te wijzen, onthulde wethouder Arjen Rijsdijk samen met buurmeisje Margje Schroten (9 jaar) van de Dalem Donk zaterdag tijdens de Open Monumentendag een informatiepaneel bij deze op één na grootste donk van Nederland. Margje Schroten is er maar wat trots op dat zij naast zo’n unieke plek woont. “We kunnen hier altijd heel leuk spelen.” Op deze locatie zal inderdaad niet meer gebouwd worden. Bij de bouw van de donken in 2000 kwam deze vindplaats aan het licht bij archeologisch onderzoek. De omvang van de Donk bleek direct heel groot : 245 bij 140 meter. Het bouwplan moest hierop worden aangepast.” “Bij booronderzoek in 2001 werden sporen van bewoning tot een diepte van 7.5 meter onder het maaiveld gevonden,” legt Rijsdijk uit. “In de boringen zijn zes gescheiden afvallagen ontdekt. Daaruit blijkt dat de donk verschillende bewoningsfases heeft gekend. Er is vuursteen, houtskool, aardewerk, zaden en bot aangetroffen. Maar ook een schedelfragment en rode oker wat wellicht duidt dat er op de donk mensen zijn begraven.”
Informatiebord Dalem Donk Gorinchem
Verstoren
Na deze ontdekkingen werd besloten de vindplaats verder met rust te laten. “Tot er betere onderzoeksmethoden zijn,” legde Arjen Rijsdijk uit. Ín de toekomst is het wellicht mogelijk een driedimensionaal beeld te reconstrueren. Als we de donk nu zouden open graven en verstoren, dan is het in de toekomst niet meer mogelijk.” Doordat de plaats nu de status van Rijksmonument heeft, is de donk beschermd. Bezoekers kunnen de restanten niet zien. Ze zitten onaangetast in de bodem als een schat die bewaard wordt voor later.
De donken (ook wel rivierduinen genoemd) zijn ontstaan na de laatste ijstijd toen stenen en zand, met het smeltwater meegevoerd, hier achterbleven in de rivierbeddingen. Door stroming en eb en vloed konden donken groeien tot wel twintig meter hoog. De meeste donken in Nederland zijn verdwenen, maar in de Alblasserwaard werden ze in de loop der eeuwen afgedekt met rivierklei en veen. Daardoor zijn enkele donken goed bewaard gebleven. Bij de aanleg van de Betuweroute hebben bij Hardinxveld opgravingen in donk De Bruin plaatsgevonden. Hier zijn enkele prachtige voorwerpen gevonden zoals een priem, gemaakt van beenmateriaal van de knobbelzwaan, mooi bewerkt met versieringen. De priemen werden gebruikt voor naai- en verstelwerk aan bijvoorbeeld visnetten.
De Dalem donk is overigens maar beperkt zichtbaar. De top van de donk ‘dagzoomt’, dat betekent dat de donk te zien is als een verhoging in het veld. Bovenop de donk is nu een ruigte, rondom grasveld en enkele speeltoestellen.
De Stad Gorinchem
13-09-2011