Tolsteeg 6, foto Martin Veen

In opdracht van Van Es Architecten heeft Transect b.v. in juli 2018 een arche­o­lo­gisch bureau­on­der­zoek (BO) uit­ge­voerd in een plan­ge­bied aan de Tolsteeg 6 in Gorinchem. De aan­lei­ding van het onder­zoek is de func­tie­wij­zing van woon­win­kel naar woning met ate­lier. Tevens wor­den er gara­ges gere­a­li­seerd. Het onder­ha­vi­ge onder­zoek vond plaats in het kader van de hier­voor beno­dig­de omge­vings­ver­gun­ning.

Vanuit het bestem­mings­plan Binnenstad e.o. (2015) heeft het plan­ge­bied een arche­o­lo­gi­sche waar­de (dub­bel­be­stem­ming waar­de-arche­o­lo­gi­sche ver­wach­ting zeer hoog LMNT1). De arche­o­lo­gi­sche waar­de kan in het kader van de plan­nen wor­den aan­ge­tast, gezien de omvang van de voor­ge­no­men bode­mingre­pen. Hierom is arche­o­lo­gisch voor­on­der­zoek nodig, om inzicht te krij­gen of en in hoe­ver­re de werk­zaam­he­den van invloed zijn op de arche­o­lo­gi­sche waar­de in het plan­ge­bied. In dit rap­port wor­den de resul­ta­ten van het voor­on­der­zoek beschre­ven op basis waar­van de gemeen­te een selec­tie­be­sluit kan nemen.

Conclusie

Op basis van het bureau­on­der­zoek geldt voor het plan­ge­bied een zeer hoge arche­o­lo­gi­sche ver­wach­ting op vond­sten en/of spo­ren uit de peri­o­de Late-Middeleeuwen-Nieuwe Tijd door de lig­ging in de his­to­ri­sche kern van Gorinchem. In de omge­ving van het plan­ge­bied zijn hier vond­sten van­af de Late-Middeleeuwen bekend en is een ophoog­pak­ket van 2,5 tot 6,5 m dik aan­ge­trof­fen. Dit ophoog­pak­ket kan van­af het maai­veld aan­we­zig zijn. Uit his­to­risch kaart­ma­te­ri­aal blijkt dat in 1560 in het plan­ge­bied een gracht en bebou­wing aan­we­zig was, die wel­licht terug gaan tot in de Late-Middeleeuwen. Mogelijk zijn hier­van nog spo­ren en vond­sten (in de gracht­vul­ling) van in de onder­grond aan­we­zig. Het plan­ge­bied grenst direct aan Bastion VI, dat in 1609 vol­tooid is (thans rijks­mo­nu­ment).

Tevens wor­den in de onder­grond oever­af­zet­tin­gen van de Linge en Merwede ver­wacht. De oever­wal­len van de Linge zijn van­af de IJzertijd bewoon­baar en de oever­wal­len van de Merwede van­af de Vroege-Middeleeuwen. Het is denk­baar dat in de top van de oever­af­zet­tin­gen, onder het Middeleeuwse opho­gings­pak­ket, nog vond­sten en/of spo­ren aan­we­zig uit de peri­o­de IJzertijd-Vroege-Middeleeuwen, voor zover deze niet zijn aan­ge­tast met de bouw van de stad Gorinchem en zijn ver­de­di­gings­wer­ken.
In hoe­ver­re nog daad­wer­ke­lijk arche­o­lo­gi­sche waar­den bin­nen het plan­ge­bied aan­we­zig zijn hangt af van de mate van intact­heid van het arche­o­lo­gisch bodem­ar­chief. Lokaal kan het bodem­ar­chief zijn aan­ge­tast als gevolg van de rea­li­sa­tie van de hui­di­ge bebou­wing. Gezien de dik­te van het ophoog­pak­ket in de omge­ving van het plan­ge­bied, zou­den hier­on­der nog steeds  arche­o­lo­gi­sche vond­sten en/of spo­ren aan­we­zig kun­nen zijn. In hoe­ver­re met de bouw van de his­to­ri­sche kern de top van de onder­lig­gen­de oever­af­zet­tin­gen is aan­ge­tast, is niet bekend.

Advies

Binnen het plan­ge­bied kun­nen arche­o­lo­gi­sche vond­sten en/of spo­ren uit de Late-MiddeleeuwenNieuwe Tijd aan­we­zig zijn. Met de geplan­de ont­gra­vings­diep­te van maxi­maal 50 cm – Mv kun­nen deze arche­o­lo­gi­sche waar­den wor­den aan­ge­tast. Het ste­de­lij­ke opho­gings­pak­ket kan immers al van­af het maai­veld aan­we­zig zijn. De waar­de in het hui­di­ge bestem­mings­plan beschermd deze waar­de van het ter­rein.

In de toe­kom­sti­ge plan­vor­ming in het ter­rein zal het pand opnieuw wor­den betrok­ken en boven­gronds wor­den opge­knapt. Hierbij zijn ter plaat­se van de hui­di­ge bebou­wing geen bode­mingre­pen gepland. Daarbij zijn geen aan­vul­len­de maat­re­ge­len nood­za­ke­lijk, aan­ge­zien gron­dingre­pen niet het arche­o­lo­gisch bodem­ar­chief bedrei­gen. Indien beslo­ten wordt een over­kap­ping, die aan het pand zit, te ver­wij­de­ren inclu­sief de aan­we­zi­ge poe­ren, ver­dient het de aan­be­ve­ling de grond­werk­zaam­he­den, voor zover deze bene­den maai­veld bevin­den, onder arche­o­lo­gi­sche toe­zicht te laten plaats­vin­den (een arche­o­lo­gi­sche opgra­ving, pro­to­col arche­o­lo­gi­sche bege­lei­ding). Voor deze werk­zaam­he­den is een Programma van Eisen (PVE) nood­za­ke­lijk, waar­in de opzet en rand­voor­waar­den van het onder­zoek tij­dens werk­zaam­he­den zijn ver­woord. Op voor­hand van de werk­zaam­he­den dient dit PVE te zijn goed­ge­keurd door de bevoeg­de over­heid (de gemeen­te Gorinchem).

Tot slot bestaat er in het plan­ge­bied het idee om moge­lijk een gara­ge te rea­li­se­ren. Deze gara­ge zal uit­slui­tend op staal wor­den gefun­deerd, met een vor­strand tot cir­ca 40 tot 50 cm ‑Mv. Omdat er spra­ke is van een zeer hoge arche­o­lo­gi­sche ver­wach­ting door de lig­ging in de his­to­ri­sche kern, kan het ver­volg­on­der­zoek ook wor­den uit­ge­voerd in de vorm van een opgra­ving van de te ver­sto­ren ter­rein­de­len (arche­o­lo­gi­sche opgra­ving, pro­to­col arche­o­lo­gi­sche bege­lei­ding). Binnen dit plan betreft het de fun­de­rings­sleu­ven van de gara­ge, die op basis van de plan­nen de eni­ge ingre­pen in de bodem vor­men voor de rea­li­sa­tie van de gara­ge. Heipalen wor­den ver­der niet aan­ge­bracht. Archeologen bepa­len tij­dens het werk dan mede de voort­gang van het civiel­tech­nisch werk en kun­nen het tij­de­lijk stil leg­gen om alle aan­we­zi­ge arche­o­lo­gi­sche spo­ren en vond­sten te ver­za­me­len en te docu­men­te­ren. Ook hier­voor is een Programma van Eisen nodig (PVE). Wel bestaat de moge­lijk­heid om het plan aan te pas­sen door te voor­ko­men dat de hui­di­ge bodem in het plan­ge­bied ont­gra­ven zal wor­den, bij­voor­beeld door het beperkt opho­gen van het te bebou­wen deel van het plan­ge­bied zodat graaf­werk niet meer hoeft plaats te vin­den en de waar­de van het ter­rein in situ onaan­ge­tast blijft.