Tol­steeg 6 (2018)

Tolsteeg 6

In opdracht van Van Es Architecten heeft Transect B.V. in juli 2018 een archeologisch bureauonderzoek (BO) uitgevoerd in een plangebied aan de Tolsteeg 6 in Gorinchem. De aanleiding van het onderzoek is de functiewijzing van woonwinkel naar woning met atelier. Tevens worden er garages gerealiseerd. Het onderhavige onderzoek vond plaats in het kader van de hiervoor benodigde omgevingsvergunning.

Vanuit het bestemmingsplan Binnenstad e.o. (2015) heeft het plangebied een archeologische waarde (dubbelbestemming waarde-archeologische verwachting zeer hoog LMNT1). De archeologische waarde kan in het kader van de plannen worden aangetast, gezien de omvang van de voorgenomen bodemingrepen. Hierom is archeologisch vooronderzoek nodig, om inzicht te krijgen of en in hoeverre de werkzaamheden van invloed zijn op de archeologische waarde in het plangebied. In dit rapport worden de resultaten van het vooronderzoek beschreven op basis waarvan de gemeente een selectiebesluit kan nemen.

Conclusie

Op basis van het bureauonderzoek geldt voor het plangebied een zeer hoge archeologische verwachting op vondsten en/of sporen uit de periode Late-Middeleeuwen-Nieuwe Tijd door de ligging in de historische kern van Gorinchem. In de omgeving van het plangebied zijn hier vondsten vanaf de Late-Middeleeuwen bekend en is een ophoogpakket van 2,5 tot 6,5 m dik aangetroffen. Dit ophoogpakket kan vanaf het maaiveld aanwezig zijn. Uit historisch kaartmateriaal blijkt dat in 1560 in het plangebied een gracht en bebouwing aanwezig was, die wellicht terug gaan tot in de Late-Middeleeuwen. Mogelijk zijn hiervan nog sporen en vondsten (in de grachtvulling) van in de ondergrond aanwezig. Het plangebied grenst direct aan Bastion VI, dat in 1609 voltooid is (thans rijksmonument).

Detail kaart Gorinchem door Jacob van Deventer (1558)

Tevens worden in de ondergrond oeverafzettingen van de Linge en Merwede verwacht. De oeverwallen van de Linge zijn vanaf de IJzertijd bewoonbaar en de oeverwallen van de Merwede vanaf de Vroege-Middeleeuwen. Het is denkbaar dat in de top van de oeverafzettingen, onder het Middeleeuwse ophogingspakket, nog vondsten en/of sporen aanwezig uit de periode IJzertijd-Vroege-Middeleeuwen, voor zover deze niet zijn aangetast met de bouw van de stad Gorinchem en zijn verdedigingswerken.
In hoeverre nog daadwerkelijk archeologische waarden binnen het plangebied aanwezig zijn hangt af van de mate van intactheid van het archeologisch bodemarchief. Lokaal kan het bodemarchief zijn aangetast als gevolg van de realisatie van de huidige bebouwing. Gezien de dikte van het ophoogpakket in de omgeving van het plangebied, zouden hieronder nog steeds  archeologische vondsten en/of sporen aanwezig kunnen zijn. In hoeverre met de bouw van de historische kern de top van de onderliggende oeverafzettingen is aangetast, is niet bekend.

Advies

Binnen het plangebied kunnen archeologische vondsten of sporen uit de Late-Middeleeuwen en/of Nieuwe Tijd aanwezig zijn. Met de geplande ontgravingsdiepte van maximaal 50 cm–Mv kunnen deze archeologische waarden worden aangetast. Het stedelijke ophogingspakket kan immers al vanaf het maaiveld aanwezig zijn. De waarde in het huidige bestemmingsplan beschermd deze waarde van het terrein.

In de toekomstige planvorming in het terrein zal het pand opnieuw worden betrokken en bovengronds worden opgeknapt. Hierbij zijn ter plaatse van de huidige bebouwing geen bodemingrepen gepland. Daarbij zijn geen aanvullende maatregelen noodzakelijk, aangezien grondingrepen niet het archeologisch bodemarchief bedreigen. Indien besloten wordt een overkapping, die aan het pand zit, te verwijderen inclusief de aanwezige poeren, verdient het de aanbeveling de grondwerkzaamheden, voor zover deze beneden maaiveld bevinden, onder archeologische toezicht te laten plaatsvinden (een archeologische opgraving, protocol archeologische begeleiding). Voor deze werkzaamheden is een Programma van Eisen (PVE) noodzakelijk, waarin de opzet en randvoorwaarden van het onderzoek tijdens werkzaamheden zijn verwoord. Op voorhand van de werkzaamheden dient dit PVE te zijn goedgekeurd door de bevoegde overheid (de gemeente Gorinchem).

Archeologische begeleiding

Tot slot bestaat er in het plangebied het idee om mogelijk een garage te realiseren. Deze garage zal uitsluitend op staal worden gefundeerd, met een vorstrand tot circa 40 tot 50 cm -Mv. Omdat er sprake is van een zeer hoge archeologische verwachting door de ligging in de historische kern, kan het vervolgonderzoek ook worden uitgevoerd in de vorm van een opgraving van de te verstoren terreindelen (archeologische opgraving, protocol archeologische begeleiding). Binnen dit plan betreft het de funderingssleuven van de garage, die op basis van de plannen de enige ingrepen in de bodem vormen voor de realisatie van de garage. Heipalen worden verder niet aangebracht. Archeologen bepalen tijdens het werk dan mede de voortgang van het civieltechnisch werk en kunnen het tijdelijk stil leggen om alle aanwezige archeologische sporen en vondsten te verzamelen en te documenteren. Ook hiervoor is een Programma van Eisen nodig (PVE). Wel bestaat de mogelijkheid om het plan aan te passen door te voorkomen dat de huidige bodem in het plangebied ontgraven zal worden, bijvoorbeeld door het beperkt ophogen van het te bebouwen deel van het plangebied zodat graafwerk niet meer hoeft plaats te vinden en de waarde van het terrein in situ onaangetast blijft.