Onderzoek
Het voorÂneÂmen van de gemeenÂte GorinÂchem om tegen de achÂterÂgeÂvel van het GorÂcums MuseÂum op de GroenÂmarkt enkeÂle onderÂgrondÂse vuilÂconÂtaiÂners te plaatÂsen, was de direcÂte aanÂleiÂding voor het uitÂvoeÂren van een archeÂoÂloÂgiÂsche opgraÂving (AO) op deze plek. Het onderÂzoek werd in april 2010 uitÂgeÂvoerd door HolÂlanÂdia ArcheÂoÂloÂgen.
Zeven eeuwen terug in de tijd
Op een opperÂvlak van niet meer dan 35 m² werÂden talÂrijÂke resÂten aanÂgeÂtrofÂfen, in een gelaagdÂheid die tot bijÂna 3 m diep en zeven eeuÂwen terug in de tijd reikÂte. De oudÂste voorÂwerÂpen zijn enkeÂle aarÂdeÂwerkÂfragÂmenÂten uit de 10de tot de eerÂste helft van de 13de eeuw, die als opspit in een jonÂger ophoÂgingsÂpakÂket terecht zijn gekoÂmen. De lagen – en een daarÂmee te assoÂciÂëÂren poer en grepÂpel – dateÂren mogeÂlijk in de tweeÂde helft van de 14de eeuw.
HierÂboÂven geleÂgen werd opnieuw een ophoÂgingsÂpakÂket aanÂgeÂtrofÂfen, dat mogeÂlijk aan het eind van de 14de eeuw is aanÂgeÂbracht. In deze periÂoÂde maakÂte GorinÂchem een bloeiÂpeÂriÂoÂde door, waarÂbij een steeds groÂter aanÂtal gebouÂwen in steen werd opgeÂtrokÂken. De verÂwoesÂtenÂde brand van 1388, waarÂbij een groot deel van de stad in vlamÂmen opging, heeft dit proÂces van verÂsteÂning sterk bespoeÂdigd. Een steÂvig ophoÂgingsÂpakÂket vormÂde mogeÂlijk de basis voor deze nieuÂwe bouwwerken.
Begraafplaats
Aan het eind van de 14de eeuw raakÂte dit deel van de GroenÂmarkt in gebruik als begraafÂplaats. Er zijn 37 begraÂvinÂgen aanÂgeÂtrofÂfen in de opgraÂvingsÂputÂten. Een beknopt fysisch antroÂpoÂloÂgisch onderÂzoek bevesÂtigÂde wat de relaÂtief gerinÂge afmeÂtinÂgen van de grafÂkisÂten al deed verÂmoeÂden : meer dan de helft van de begraÂven indiÂviÂduÂen is op jonÂge leefÂtijd overÂleÂden. HierÂuit blijkt dat het begraÂven van jong gestorÂveÂnen op een speÂciÂfiek deel van het kerkÂhof plaatsvond.

FaseÂring gevonÂden begraÂvinÂgen, de rode lijn geeft de funÂdeÂring van het oude stadÂhuis weer
Stadhuis
In 1437 werd het pakÂhuis van Dirk van LeuÂven omgeÂbouwd tot een stadÂhuis, nadat het oude stadÂhuis in de Hoogstraat bij een stadsÂbrand beschaÂdigd was geraakt. Een aanÂgeÂtrofÂfen muurÂfunÂdeÂring is het resÂtant van een verÂbouÂwing aan het eind van de 16de eeuw (1591−1593). In de ligÂging van de begraÂvinÂgen is een verÂschuiÂving zichtÂbaar die corÂresÂponÂdeert met de uitÂbreiÂding van het stadÂhuis. De graÂven lagen dus zeer dicht tegen het stadÂhuis aan, tot de bouw van een muur rond het kerkÂhof, verÂmoeÂdeÂlijk omstreeks 1600. Reeds in 1608 raakÂte het kerkÂhof ten oosÂten van de kerk buiÂten gebruik, nadat het bestraat werd. Hier werd de markt gehouÂden waar de GroenÂmarkt zijn naam aan ontleent.
Het stadÂhuis werd in 1859 afgeÂbroÂken en verÂvanÂgen door een neoÂclasÂsiÂcisÂtisch gestiÂleerÂde opvolÂger, die vrijÂwel exact op het grondÂplan van het oude stadÂhuis werd gebouwd. De lozing van afval- en hemelÂwaÂter verÂliep via onderÂgrondÂse goten, waarÂvan er tijÂdens het onderÂzoek enkeÂle zijn aanÂgeÂtrofÂfen. Twee waterÂputÂten, met een oorÂsprong in de 17de-18de eeuw, werÂden mogeÂlijk bij de herÂbouw van het stadÂhuis voorÂzien van een nieuÂwe opbouw. Het stadÂhuis zou zijn funcÂtie tot 1994 behouden.
Waag
Ook de waag bij het stadÂhuis kenÂde een zeer lanÂge gebruiksÂduur. De eerÂste verÂmelÂding dateert al uit 1392. Bij de verÂbouÂwing van het stadÂhuis aan het eind van de 16de eeuw werd de waag bij het stadÂhuis betrokÂken. In 1921 werd er buiÂten het stadÂhuis een weegÂbrug aanÂgeÂlegd, om gemoÂtoÂriÂseerd vrachtÂverÂvoer te kunÂnen wegen. In de opgraÂvingsÂput werd de bak van deze weegÂbrug aangetroffen.
Foto’s
Publicaties
![]() |
Donk, W.A. van der (1955) De oudste berichten over de Gorcumse Haven, Gorcumse Oudheden 7, Gorinchem, p. 7-8. Flipbook | PDF (2 MB) |
![]() |
Hoogendijk, T. (2010) Gorinchem, Groenmarkt, in: Archeologische Kroniek Zuid-Holland 2010 42, p. 11-13. Flipbook | PDF (3,97 MB) |
![]() |
Hoogendijk, T. (2012) Archeologische opgraving (AO) op de Groenmarkt te Gorinchem, Hollandia reeks 390, Zaandijk. Flipbook | PDF (5,89 MB) |
![]() |
Hoogendijk, T. (2012) Een mysterieus bouwwerk op de Groenmarkt, in: Grondig Bekeken 27 nr. 2, p. 8-21. Flipbook | PDF (5 MB) |
![]() |
Stamkot, B. (2006) De ontstaansgeschiedenis van Gorinchem. Aflevering III, De 'verborgen' stad , in: Oud-Gorcum Varia 23 nr. 63, p. 8-39. Flipbook | PDF (14 MB) |
![]() |
Stamkot, B. (2009) Is Gorinchem ontstaan vanuit een hofgebied?, in: Historisch-Geografisch Tijdschrift, nr. 27, p. 58–72. Flipbook | PDF (9 MB) |
Media
Gorcumers begraven op oude mest- en afvalput
Skeletten gevonden op Groenmarkt
Metadata
Archisnummer(s): | 40597 (OM) |
Topografische Kaart: | 38G |
Coördinaten: | 126.532/426.856 126.537/426.856 126.537/426.842 126.526/426.842 |
Toponiem: | Groenmarkt |
Plaats: | Gorinchem |
Gemeente: | Gorinchem |
Provincie: | Zuid-Holland |
Type onderzoek: | Definitief Archeologisch Onderzoek (DAO) |
Uitvoerder: | Hollandia Archeologen |
Projectleider: | Drs. P.M. Floore |
Opdrachtgever: | Gemeente Gorinchem |
Bevoegd gezag: | Gemeente Gorinchem |
Aanvang onderzoek: | 21 april 2010 |
Vondsten & documentatie: | Gemeentelijk depot voor archeologie Gorinchem |
DANS: | https://doi.org/10.17026/dans-xv9-3x28 |