Groen­markt (2010)

De Groen­markt ca. 1650 door J. Beer­stra­ten, col­lec­tie Earl of Ayles­ford, Meri­den (Coven­try)

Het voor­ne­men van de gemeen­te Gorin­chem om tegen de ach­ter­ge­vel van het Gor­cums Muse­um op de Groen­markt enke­le onder­grond­se vuil­con­tai­ners te plaat­sen, was de direc­te aan­lei­ding voor het uit­voe­ren van een arche­o­lo­gi­sche opgra­ving (AO) op deze plek. Het onder­zoek werd in april 2010 uit­ge­voerd door Hol­lan­dia arche­o­lo­gen.

Zeven eeu­wen terug in de tijd

Op een opper­vlak van niet meer dan 35 m² wer­den tal­rij­ke res­ten aan­ge­trof­fen, in een gelaagd­heid die tot bij­na 3 m diep en zeven eeu­wen terug in de tijd reik­te. De oud­ste voor­wer­pen zijn enke­le aar­de­werk­frag­men­ten uit de 10^de tot de eer­ste helft van de 13^de eeuw, die als opspit in een jon­ger opho­gings­pak­ket terecht zijn geko­men. De lagen – en een daar­mee te asso­ci­ë­ren poer en grep­pel – date­ren moge­lijk in de twee­de helft van de 14^de eeuw.

Hier­bo­ven gele­gen werd opnieuw een opho­gings­pak­ket aan­ge­trof­fen, dat moge­lijk aan het eind van de 14^de eeuw is aan­ge­bracht. In deze peri­o­de maak­te Gorin­chem een bloei­pe­ri­o­de door, waar­bij een steeds gro­ter aan­tal gebou­wen in steen werd opge­trok­ken. De ver­woes­ten­de brand van 1388, waar­bij een groot deel van de stad in vlam­men opging, heeft dit pro­ces van ver­ste­ning sterk bespoe­digd. Een ste­vig opho­gings­pak­ket vorm­de moge­lijk de basis voor deze nieu­we bouw­wer­ken.

Begraaf­plaats

Aan het eind van de 14^de eeuw raak­te dit deel van de Groen­markt in gebruik als begraaf­plaats. Er zijn 37 begra­vin­gen aan­ge­trof­fen in de opgra­vings­put­ten. Een beknopt fysisch antro­po­lo­gisch onder­zoek beves­tig­de wat de rela­tief gerin­ge afme­tin­gen van de graf­kis­ten al deed ver­moe­den : meer dan de helft van de begra­ven indi­vi­du­en is op jon­ge leef­tijd over­le­den. Hier­uit blijkt dat het begra­ven van jong gestor­ve­nen op een spe­ci­fiek deel van het kerk­hof plaats­vond.

Fase­ring gevon­den begra­vin­gen, de rode lijn geeft de fun­de­ring van het oude stad­huis weer

Stad­huis

In 1437 werd het pak­huis van Dirk van Leu­ven omge­bouwd tot een stad­huis, nadat het oude stad­huis in de Hoogstraat bij een stads­brand bescha­digd was geraakt. Een aan­ge­trof­fen muur­fun­de­ring is het res­tant van een ver­bou­wing aan het eind van de 16^de eeuw (1591−1593). In de lig­ging van de begra­vin­gen is een ver­schui­ving zicht­baar die cor­res­pon­deert met de uit­brei­ding van het stad­huis. De gra­ven lagen dus zeer dicht tegen het stad­huis aan, tot de bouw van een muur rond het kerk­hof, ver­moe­de­lijk omstreeks 1600. Reeds in 1608 raak­te het kerk­hof ten oos­ten van de kerk bui­ten gebruik, nadat het bestraat werd. Hier werd de markt gehou­den waar de Groen­markt zijn naam aan ont­leent.

Het stad­huis werd in 1859 afge­bro­ken en ver­van­gen door een neo­clas­si­cis­tisch gesti­leer­de opvol­ger, die vrij­wel exact op het grond­plan van het oude stad­huis werd gebouwd. De lozing van afval- en hemel­wa­ter ver­liep via onder­grond­se goten, waar­van er tij­dens het onder­zoek enke­le zijn aan­ge­trof­fen. Twee water­put­ten, met een oor­sprong in de 17^de-18^de eeuw, wer­den moge­lijk bij de her­bouw van het stad­huis voor­zien van een nieu­we opbouw. Het stad­huis zou zijn func­tie tot 1994 behou­den.

Het stad­huis, waag en de vlees­hal door Caspar Phi­lips (ca. 1695 – 1775), col­lec­tie TU Delft.

Waag

Ook de waag bij het stad­huis ken­de een zeer lan­ge gebruiks­duur. De eer­ste ver­mel­ding dateert al uit 1392. Bij de ver­bou­wing van het stad­huis aan het eind van de 16^de eeuw werd de waag bij het stad­huis betrok­ken. In 1921 werd er bui­ten het stad­huis een weeg­brug aan­ge­legd, om gemo­to­ri­seerd vracht­ver­voer te kun­nen wegen. In de opgra­vings­put werd de bak van deze weeg­brug aan­ge­trof­fen.