GORINCHEM – Een spaarvarken met een kapotgeslagen snuit, de eerste Gorcumse vlooienvanger en een zakhorloge van zeer vroege makelij. Het zijn enkele opvallende vondsten uit de beerput die begin dit jaar aan de Nieuwstad werd ontdekt. De vrijwilligers van de Werkgroep Archeologie Gemeente Gorinchem hebben er nog maanden werk aan.
Vrijwilligers druk met puzzelen vondsten Nieuwstad
“Kijk op dit scherfje staat een mannetje met een glas.” Martin van der Vliet, de glasspecialist van de werkgroep, toont een flinterdun stukje glas waarop een figuurtje staat geëtst. De fijne lijntjes met veel detail verraden dat het glas van hoge kwaliteit moet zijn geweest. “De bewoners van de Nieuwstad moeten zeer rijk zijn geweest,” meent coördinator Martin Veen. Hij baseert zijn veronderstelling op de inhoud van de beerput die tevoorschijn kwam tijdens de bouw van het complex waar sinds enkele maanden cliënten van Syndion wonen.
Keukenafval
“Het is een beerput geweest die vermoedelijk vooral specifiek vanuit de keuken van het huis werd gebruikt, gezien de samenstelling. Er zat een enorme hoeveelheid aardewerk, porselein en glas in. Wij hebben bijvoorbeeld nauwelijks pispotten gevonden en die belandden doorgaans ook in de beerputten. Wel lagen er aardig wat testjes in,” zegt Veen, terwijl hij op een kleine collectie van vierkante bakjes wijst. In een test werden gloeiende kooltjes gelegd die vervolgens in een stoof werden geplaatst, een houten kastje met gaten aan de bovenzijde. Bewoners gebruikten de stoof als voetenwarmer, een gewoonte die in de 17e en 18e eeuw bij het dagelijks leven hoorde. Dat is ook precies de periode waarin de bewoners van de Nieuwstad de beerput in gebruik hadden. “Eind 17de eeuw moet deze zijn gegraven, want de oudste spullen komen uit die periode.
Vijftig ontbijtborden
Verder beslaan de vondsten de volledige 18de eeuw. Er is heel wat weggegooid. En niet alleen omdat het stuk was. We vermoeden dat er ook het nodige in de beerput is beland omdat de bewoners het gewoon beu waren. Zo hebben we zo’n vijftig ontbijtborden gevonden. Wie heeft er zoveel bordjes in huis ? Het blijft natuurlijk een raadsel waarom die zijn weggegooid. Is iemand onhandig geweest en heeft hij de hele stapel laten vallen, of was het motief uit de mode?”
Kratten vol met vondsten die verwerkt moeten worden.
Komeet van Halley
Dat de Gorcumse binnenstadbewoners trendgevoelig waren, durven de vrijwilligers wel te stellen. Van der Vliet toont een stukje glas waarop een soort zonnetje met een staartje is aangebracht. “Dit is een fragment van een zogeheten kometenglas. Dit ornamentje stelt de komeet van Halley voor.” Deze verscheen in de 17de eeuw (1607 en 1682) aan de hemel. Glazenmakers verwerkten de komeet in hun ontwerpen. Uit de Gorcumse beerput kwamen een glashelder komeetje en een kobaltblauwe versie tevoorschijn.
Imitatie
Ook is Chinees porselein tevoorschijn gekomen, evenals faïence, een imitatie van het Chinees porselein. “Echt Chinees was heel duur, omdat er moeilijk aan te komen was. Chinezen handelden toen nog niet zo intensief met Nederland en Engeland. De imitaties waren goedkoper. Maar die wij gevonden hebben, zijn van hoge kwaliteit.” Wie die welgestelde Gorcumers zijn geweest, is nog niet duidelijk. Oud-stadsarchivaris A.J. Busch doet een onderzoek. “Dat blijkt nog een lastige klus,” aldus Veen. Waarschijnlijk net zo lastig als het werk dat de vrijwilligers wacht bij het sorteren en herstellen van de scherven en brokstukken.
Anja Broeken
31 oktober 2009
AD Rivierenland