Haarweg 85 (2019)

Haar­weg 85, foto Toos Busch.

Het arche­o­lo­gisch onder­zoek is uit­ge­voerd in het kader van de ver­gun­ning­pro­ce­du­re voor de bouw van een nieu­we schuur met een omvang van 16 x 24 meter ter plaat­se van de Haar­weg 85. De opper­vlak­te van het plan­ge­bied bedraagt cir­ca 400 m².

Conclusies onderzoek

De belang­rijk­ste te voor­zie­ne bodem­ver­sto­rin­gen betref­fen de aan­leg van de bouw­put voor de nieu­we schuur, tot op een diep­te van cir­ca 0.5 meter bene­den het maai­veld. Voor­af­gaand aan het arche­o­lo­gisch onder­zoek waren de hei­werk­zaam­he­den afge­rond. Op de kaart van het vige­ren­de Beste­mings­plan Bui­ten­ge­bied Gorin­chem ( PDF 6 MB) wordt ter plaat­se van het plan­ge­bied een zone weer­ge­ge­ven met een arche­o­lo­gi­sche dub­bel­be­stem­ming (Waar­de – Arche­o­lo­gi­sche ver­wach­ting hoog PM1). Voor een der­ge­lij­ke zone geldt op basis van arti­kel 21 van de bestem­mings­plan­re­gels een onder­zoek­ver­plich­ting wan­neer daar in het kader van de ver­le­ning van een omge­vings­ver­gun­ning bodem­ver­sto­rin­gen wor­den voor­zien met een opper­vlak­te van meer dan 50 m² en met een diep­te van meer dan 0.3 meter bene­den het maai­veld. Ter plaat­se van het noor­de­lijk deel van het plan­ge­bied wordt een zone weer­ge­ge­ven met nog een twee­de arche­o­lo­gi­sche dub­bel­be­stem­ming (Waar­de – Arche­o­lo­gi­sche ver­wach­ting zeer hoog LMNT2). Voor een der­ge­lij­ke zone geldt op basis van arti­kel 28 van de bestem­mings­plan­re­gels een onder­zoek­ver­plich­ting wan­neer daar in het kader van de ver­le­ning van een omge­vings­ver­gun­ning bodem­ver­sto­rin­gen wor­den voor­zien met een opper­vlak­te van meer dan 30 m² en met een diep­te van meer dan 0.3 meter bene­den het maai­veld. In het kader van de ver­gun­ning­pro­ce­du­re voor de plan­ont­wik­ke­ling moest dan ook een arche­o­lo­gisch bureau­on­der­zoek en een inven­ta­ri­se­rend veld­on­der­zoek door mid­del van grond­bo­rin­gen (IVO-Ove­rig) wor­den uit­ge­voerd, als eer­ste stap in de arche­o­lo­gi­sche monumentenzorgcyclus.

Uit­sne­de kadas­tra­le minuut 1811 – 1832 met het plangebied.

Op basis van het arche­o­lo­gisch bureau­on­der­zoek en het IVO-Ove­rig kun­nen de vol­gen­de con­clu­sies wor­den getrokken :

1. Ter plaat­se van het zui­de­lij­ke deel van het plan­ge­bied is een bodem­op­bouw aan­we­zig met een sub-recent opge­brach­te puin­laag met een dik­te van 0.4 – 0.8 meter, op een oude bouw­voor, op meer­de­re lagen beho­ren­de tot de (oever-) Afzet­tin­gen van de For­ma­tie van Ech­teld (vol­gens de klas­sie­ke nomen­cla­tuur gere­kend tot de Afzet­tin­gen van Tiel), op meer­de­re lagen eer­de­re (oever-) Afzet­tin­gen van de For­ma­tie van Ech­teld (vol­gens de klas­sie­ke nomen­cla­tuur gere­kend tot de Afzet­tin­gen van Tiel), op oude­re (oever-) afzet­tin­gen van de For­ma­tie van Ech­teld (vol­gens de klas­sie­ke nomen­cla­tuur gere­kend tot de afzet­tin­gen van Gor­kum). Op basis van de diep­te tot waar­op (veni­ge) klei­a­fzet­tin­gen zijn aan­ge­trof­fen – en van­we­ge het ont­bre­ken van Hol­land­veen – zou kun­nen wor­den gecon­clu­deerd dat de ter plaat­se en ten noor­den van het plan­ge­bied gele­gen stroom­gor­del van Spijk hier ook al actief is geweest gedu­ren­de de laat­ste Gor­kum-trans­gres­sie­fa­se en dus ouder is dan wordt aan­ge­no­men. Ter plaat­se van het noor­de­lij­ke deel van het plan­ge­bied ont­bre­ken de oude­re Afzet­tin­gen van de For­ma­tie van Ech­teld (vol­gens de klas­sie­ke nomen­cla­tuur gere­kend tot de afzet­tin­gen van Gor­kum) en zijn waar­schijn­lijk aan de Stroom­gor­del van Spijk gere­la­teer­de, diep rei­ken­de (geul­zand-) Afzet­tin­gen van de For­ma­tie van Ech­teld (vol­gens de klas­sie­ke nomen­cla­tuur gere­kend tot de Afzet­tin­gen van Tiel) aanwezig.

2. Arche­o­lo­gi­sche res­ten uit de Late Mid­del­eeu­wen en de Nieu­we Tijd kun­nen hier direct onder sub-recen­te opho­gings­laag en de oude bouw­voor wor­den aan­ge­trof­fen, op en in de top van de (geul- en oever-) Afzet­tin­gen van de For­ma­tie van Ech­teld (vol­gens de klas­sie­ke nomen­cla­tuur gere­kend tot de Afzet­tin­gen van Tiel), van­af een diep­te van cir­ca 0.7 – 1.2 meter bene­den het maaiveld.

Uit­sne­de kaart ‘den Zuid­hol­land­se waard met de aan­gren­zen­de lan­den’ (1642), col­lec­tie Hing­man, Nati­o­naal Archief.

3. Het plan­ge­bied is gele­gen in een gebied dat waar­schijn­lijk van­af de 11^de eeuw is ont­gon­nen. De ten noor­den van het plan­ge­bied gele­gen Haar­weg dien­de des­tijds als ont­gin­nings­as. Op basis van his­to­risch onder­zoek kan wor­den gecon­clu­deerd dat de per­ce­len langs de Haar­weg in ieder geval van­af 1794 bebouwd waren. Deze bebou­wing lag waar­schijn­lijk op huis­ter­pen, zoals de huis­ter­pen ten noor­den en ten noord­wes­ten van het plan­ge­bied. Op basis van het Actu­eel Hoog­te­be­stand Neder­land (AHN) kan wor­den gecon­clu­deerd dat het plan­ge­bied – in tegen­stel­ling wat op de arche­o­lo­gi­sche beleids­kaart en de bestem­mings­plan­k­aart wordt gesug­ge­reerd – niet is gele­gen op de flank van een oude huis­terp. Op basis van de oude kaar­ten kan wor­den gecon­clu­deerd dat de kans op de aan­we­zig­heid van bebou­wings­res­ten uit de Nieu­we Tijd (voor 1890) ter plaat­se van het plan­ge­bied zeer klein is. Het­zelf­de geldt voor arche­o­lo­gi­sche res­ten uit de Mid­del­eeu­wen. Het aan­tref­fen van spo­ren die gere­la­teerd kun­nen wor­den aan de bewo­ning van de huis­terp is rela­tief klein, omdat het plan­ge­bied ten zui­den van de huis­terp is gele­gen. Der­ge­lij­ke res­ten kun­nen wel wor­den ver­wacht ter plaat­se van de ten noor­den en ten noord­wes­ten van het plan­ge­bied gele­gen huisterpen.

Van­af een diep­te van cir­ca 0.7 – 1.2 meter bene­den het maai­veld, zou­den nog wel arche­o­lo­gi­sche res­ten uit de Late Pre­his­to­rie en de Romein­se Tijd aan­we­zig kun­nen zijn, op en in de top van de Afzet­tin­gen van de For­ma­tie van Ech­teld (vol­gens de klas­sie­ke nomen­cla­tuur gere­kend tot de Afzet­tin­gen van Tiel). Ter plaat­se van het zui­de­lij­ke deel van het plan­ge­bied zou­den van­af een diep­te van cir­ca 2.5 – 2.8 meter bene­den het maai­veld (cir­ca 3.0 – 3.4 meter –NAP zou­den arche­o­lo­gi­sche res­ten aan­we­zig kun­nen zijn op en in de afzet­tin­gen van de for­ma­tie van Ech­teld (vol­gens de klas­sie­ke nomen­cla­tuur gere­kend tot de Afzet­tin­gen van Gorkum).

Aanbevelingen

Op basis van het uit­ge­voer­de arche­o­lo­gisch bureau­on­der­zoek en boor­on­der­zoek (IVO-Ove­rig) moet wor­den gecon­clu­deerd dat de voor­ge­no­men plan­re­a­li­sa­tie niet zal lei­den tot de aan­tas­ting van behou­dens­waar­di­ge arche­o­lo­gi­sche res­ten. Bij de plan­re­a­li­sa­tie zal alleen de sub-recen­te puin­laag wor­den aan­ge­sne­den, of hoog­stens de top van de daar­on­der gele­gen oude bouw­voor. Arche­o­lo­gisch ver­volg­on­der­zoek wordt daar­om niet nood­za­ke­lijk geacht. Er wordt aan­be­vo­len om de arche­o­lo­gi­sche dub­bel­be­stem­ming te hand­ha­ven omdat hier bij die­pe­re bodem­ver­sto­rin­gen moge­lijk wel arche­o­lo­gi­sche res­ten kun­nen wor­den aangesneden.