Burgstraat, heulen (1999)

Tijdens enkele waarnemingen in de Burgstraat te Gorinchem op 16, 19 en 29 april 1999 zijn door Pieter Floore en Martin Veen in het kader van een rioolsanering, de restanten gedocumenteerd van twee bakstenen constructies.

De eerste betrof een vaste brug die vanaf het Laantje over het voormalige Haventje (nu Vissersdijk) naar de oostelijke uitleg van de stad was gelegd. De constructie bestond uit drie gewelven waar de meest westelijke, nabij het Laantje, nog intact was. Deze boog bezat mogelijk een oorgat. De twee andere waren deels weggebroken voor de aanleg van een oud riool (mogelijk uit 1869). De meest oostelijke boogconstructie had een overspanning van tenminste 6 meter. Mogelijk zijn er ook nog brugrestanten in de ondergrond aanwezig op de kruising met de Vissersdijk en verder in oostelijke richting. Op grond van historische gegevens en cartografie kan de gebruiksperiode van deze brug gedateerd worden tussen 1596 en 1873.

Donkere Heul
De tweede constructie bestond uit twee gewelven, heulen, van de zogeheten ‘Donkere Heul’ die ongeveer 20 meter ten oosten van de kruising met de Keizerstraat het water van de Kalkhaven doorvoerde naar een kleine gracht ten noorden van de Burgstraat. De heul was een circa 60 meter lange overkluizing onder de Vissersmarkt en de Burgstraat die ruimte gaf aan een 40 x 50 meter groot plein met aan de noordzijde een aaneengesloten rij met huizen en ten zuiden van de Burgstraat plaats bood aan een vismarkthal. Van deze oudtijds genoemde ‘Donkere Heul’ zijn twee overwelvingen gedocumenteerd die een doorsnede hadden van 4,6 meter. In de negentiende eeuw zijn deze twee heulen dichtgegooid met zand. Een voormalig mangat aan de bovenkant was dichtgezet met een vierkante natuurstenen plaat. De heul bevindt zich ongeveer op de plek waar tot het einde van de 16de eeuw de brug voor de oude Burgpoort lag. Nadat de oude Burgpoort zijn functie verloor is de brug vervangen door een heul met een uitzonderlijk lengte van 60 meter. De datering van de heul is einde 16de eeuw. Zowel de brug als de heul bevonden zich op slechts 50 cm onder het huidige straatniveau. De gewelven de brug en de heul zijn over de breedte van de nieuwe rioolsleuf (ca. 1,5 meter) en tot op een diepte van 2,5 meter onder het huidige straatniveau verwijderd, aan weerszijden van de rioolsleuf zijn de bakstenen constructies nog steeds aanwezig.

Conclusies
Er zijn twee belangwekkende archeologische structuren aangetroffen binnen het plangebied in de Burgstraat. De vondst van de brug en de heul gaven door combinatie van historische gegevens en archeologie ook duidelijke aanwijzingen voor de locatie van de voormalige Burchtpoort, een midden 16de eeuws rondeel, de Quellingpoort en de nieuwe Burchtpoort met het voormalige laat 16de eeuwse bastion. Dit bevestigt dat het gebied over de gehele lengte van de Burgstraat van zeer groot belang is voor het onderzoek naar de laat-middeleeuwse en nieuwe tijdse stadsversterking. Het verdient daarom aanbeveling om de tijdens dit onderzoek aangetroffen resten en de gekarteerde locaties van de afzonderlijke structuren met nadruk in de archeologische waardering van dit deel van de stad op te nemen.

P.M. Floore
Archeologische waarneming van de heulen in de Burgstraat te Gorinchem, Hollandia reeks 488; Zaandijk; 2013.
Bekijk | Download (10,07 MB)

Archisnummer(s):	58979 (OM)
Topografische Kaart:	38G
Coordinaten:	119.916-495.830 (NW) 119.929-495.835 (NO) 119.933-495.822 (ZO) 119.919-495.818 (ZW)
Toponiem:	Burgstraat
Plaats:	Gorinchem
Gemeente:	Gorinchem
Provincie:	Zuid-Holland
Type onderzoek:	Archeologisch: waarneming
Uitvoerder:	Hollandia Archeologen, Zaandijk
Projectleider:	Drs. P.M. Floore
Opdrachtgever:	Gemeente Gorinchem
Bevoegd gezag:	Gemeente Gorinchem
Aanvang onderzoek:	17 maart 2010
Vondsten & documentatie:	Archeologisch depot Gorinchem
DANS:	-