Burgstraat, heulen (1999)

Bruggewelven, gefo­to­gra­feerd rich­ting het westen.

Tijdens enkele waar­ne­min­gen in de Burgstraat te Gorinchem op 16, 19 en 29 april 1999 zijn door Pieter Floore en Martin Veen, in het kader van een rioolsa­ne­ring, de res­tan­ten gedo­cu­men­teerd van twee bak­ste­nen constructies.

De eer­ste betrof een vaste brug die vanaf het Laantje over het voor­ma­lige Haventje (nu Vissersdijk) naar de oos­te­lijke uit­leg van de stad was gelegd. De con­struc­tie bestond uit drie gewel­ven waar de meest wes­te­lijke, nabij het Laantje, nog intact was. Deze boog bezat moge­lijk een oor­gat. De twee andere waren deels weg­ge­bro­ken voor de aan­leg van een oud riool (moge­lijk uit 1869). De meest oos­te­lijke boog­con­struc­tie had een over­span­ning van ten­min­ste 6 meter. Mogelijk zijn er ook nog brug­res­tan­ten in de onder­grond aan­we­zig op de krui­sing met de Vissersdijk en ver­der in oos­te­lijke rich­ting. Op grond van his­to­ri­sche gege­vens en car­to­gra­fie kan de gebruiks­pe­ri­ode van deze brug geda­teerd wor­den tus­sen 1596 en 1873.

Detail kaart Gorinchem met de Burgstraat door Nicolaas Wijdtmans (ca. 1600)

Donkere Heul

De tweede con­struc­tie bestond uit twee gewel­ven, heu­len, van de zoge­he­ten ‘Donkere Heul’ die onge­veer 20 meter ten oos­ten van de krui­sing met de Keizerstraat het water van de Kalkhaven door­voerde naar een kleine gracht ten noor­den van de Burgstraat. De heul was een circa 60 meter lange over­klui­zing onder de Vissersmarkt en de Burgstraat die ruimte gaf aan een 40 x 50 meter groot plein met aan de noord­zijde een aan­een­ge­slo­ten rij met hui­zen en ten zui­den van de Burgstraat plaats bood aan een vis­markt­hal. Van deze oud­tijds genoemde ‘Donkere Heul’ zijn twee over­wel­vin­gen gedo­cu­men­teerd die een door­snede had­den van 4,6 meter. In de negen­tiende eeuw zijn deze twee heu­len dicht­ge­gooid met zand. Een voor­ma­lig man­gat aan de boven­kant was dicht­ge­zet met een vier­kante natuur­ste­nen plaat. De heul bevindt zich onge­veer op de plek waar tot het einde van de 16^de eeuw de brug voor de oude Burgpoort lag. Nadat de oude Burgpoort zijn func­tie ver­loor is de brug ver­van­gen door een heul met een uit­zon­der­lijk lengte van 60 meter. De date­ring van de heul is einde 16^de eeuw. Zowel de brug als de heul bevon­den zich op slechts 50 cm onder het hui­dige straat­ni­veau. De gewel­ven de brug en de heul zijn over de breedte van de nieuwe riool­sleuf (ca. 1,5 meter) en tot op een diepte van 2,5 meter onder het hui­dige straat­ni­veau ver­wij­derd, aan weers­zij­den van de riool­sleuf zijn de bak­ste­nen con­struc­ties nog steeds aanwezig.

Overzicht onder­zoeks­lo­ca­tie. Zie voor legenda p. 31 van de publicatie.

Conclusies

Er zijn twee belang­wek­kende arche­o­lo­gi­sche struc­tu­ren aan­ge­trof­fen bin­nen het plan­ge­bied in de Burgstraat. De vondst van de brug en de heul gaven door com­bi­na­tie van his­to­ri­sche gege­vens en arche­o­lo­gie ook dui­de­lijke aan­wij­zin­gen voor de loca­tie van de voor­ma­lige Burchtpoort, een mid­den 16^de eeuws ron­deel, de Quellingpoort en de nieuwe Burchtpoort met het voor­ma­lige laat 16^de eeuwse bas­tion. Dit beves­tigt dat het gebied over de gehele lengte van de Burgstraat van zeer groot belang is voor het onder­zoek naar de Laatmiddeleeuwse en Nieuwetijdse stads­ver­ster­king. Het ver­dient daarom aan­be­ve­ling om de tij­dens dit onder­zoek aan­ge­trof­fen res­ten en de gekar­teerde loca­ties van de afzon­der­lijke struc­tu­ren met nadruk in de arche­o­lo­gi­sche waar­de­ring van dit deel van de stad op te nemen.