GORINCHEM De archeologen van de archeologische werkgroep Gorinchem willen komend jaar gaan zoeken naar resten van de Blauwe Toren, een enorme en unieke kasteeltoren die van 1461 tot 1578 aan de stadsrand heeft gestaan ter hoogte van de Duveltjesgracht. De funderingen en vermoedelijk metersdikke stukken muur zijn verdwenen onder de aarden stadswallen, maar zullen bij de versterking daarvan waarschijnlijk weer zichtbaar worden.
De Blauwe Toren, door Jacob van der Ulft (1644−1683)
De archeologen willen binnenkort met het Hoogheemraadschap Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden overleggen over het meeliften bij de versterkingswerkzaamheden aan de stadswallen.
Volgens Martin Veen van de werkgroep is duidelijk waar moet worden gegraven om de restanten te vinden. Een gespecialiseerd bedrijf heeft ter voorbereiding op de versterkingswerkzaamheden sonderingen uitgevoerd (metingen met geluidsgolven) en daarbij werden op de plek waar de Blauwe Toren moet hebben gestaan concentraties steen en puin waargenomen. “Het ziet er naar uit dat daar grote funderingen zitten. Ze bevinden zich ongeveer 2,5 meter onder de voet van de stadswal en meer dan tien meter onder de top, dus dat betekent waarschijnlijk wel een paar dagen graven”, aldus Veen.
De Blauwe Toren was onderdeel van een kasteel waarvan de bouw (of verbouwing – de geschiedschrijvers zijn het daarover niet eens) in 1461 begon, in opdracht van Karel de Stoute. Het was bedoeld als bolwerk tegen zijn vader Philips de Goede, met wie hij in onmin leefde. Ook wilde hij een brug over de Merwede laten bouwen. De brug kwam er niet, het kasteel slechts gedeeltelijk. Vader en zoon verzoenden zich in 1465. Wel was inmiddels de markante Blauwe Toren aan de zuidoostelijke hoek gereed gekomen.
Onbekend
Hoe het gebouw er precies uitzag, is niet bekend. De etsen en gravures die ervan bestaan, zijn voor een deel gebaseerd op de fantasie van de makers. Toch is duidelijk dat het om een markant gebouw ging, dat volgens Veen vanwege zijn Bourgondische bouwstijl uniek was in deze contreien. Slechts in Frankrijk is één toren met een dergelijke bouwstijl bekend. Hij gaat er dan ook vanuit dat Karel de Stoute een buitenlandse (waarschijnlijk Franse) bouwer aan het werk heeft gezet. Ook het funderen van een dergelijke zware toren op de super slappe Gorcumse bodem is een staaltje van buitenlands kunnen. “Bij de opgravingen hopen we dan ook vooral meer te weten te komen over deze funderingen, die enorm moeten zijn geweest.” De Blauwe Toren had naar verluid muren met een dikte van twee meter. In 1976 werden bij heiwerkzaamheden voor de bouw van woningen aan de Krabsteeg dergelijke muurresten gevonden, maar een verband met de Blauwe Toren kon niet worden aangetoond. Het bleek onmogelijk de muur te verwijderen, zodat de heipalen met een boorinstallatie moesten worden ingebracht.
De Blauwe Toren werd in 1578 gesloopt omdat het enorme gevaarte in de weg stond voor een nieuwe vestingwal rond de stad. De sloop nam enige tijd in beslag, want pas in 1600 stond er geen muur meer overeind. In 1831 verdwenen de laatste funderingsbrokken onder de stadswal en uit het zicht.
11 december 1998
De Dordtenaar