Stationsweg (2016)

Dit archeologisch bureauonderzoek is opgesteld door Buro de Brug in opdracht van Movares. De aanleiding tot dit onderzoek zijn de geplande werkzaamheden aan station Gorinchem, waarvoor conform het bestemmingsplan een omgevingsvergunning verplicht is. Op dit moment heeft het station een zijperron en een eilandperron. Het eilandperron wordt slechts gedeeltelijk gebruikt: alleen aan de noordkant halteren de treinen, aan de zuidkant staat een hekwerk op de rand van het perron. Het is de bedoeling dat het eilandperron wordt opgebroken en dat er een nieuw zijperron komt aan de noordzijde van de sporen. Er zal een nieuwe tunnel worden aangelegd met aan de stationszijde een lift en aan de noordzijde een hellingbaan. Het plangebied heeft een oppervlakte van ca. 8500 m2 en wordt in het zuiden begrensd door de Stationsweg en in het noorden door het Lindelaantje. .

Volgens de gemeentelijke verwachtingskaart uit 2009 geldt een hoge verwachting aan of nabij het oppervlak voor resten uit de prehistorie tot de Middeleeuwen. Deze hoge verwachting hangt samen met de destijds vermoede locatie van de stroomgordel van de Linge in de ondergrond. Nieuwere gegevens (2012) plaatsen de stroomgordel van de Romeinse Linge veel verder naar het oosten. Op basis van deze nieuwe gegevens is het aannemelijk dat het plangebied zich in een komgebied bevindt. Uit geologisch booronderzoek uit 1963 blijkt ook dat het daadwerkelijk om komgronden gaat. In de prehistorie was de regio met komgronden veelal te nat voor bewoning, met als uitzondering de hoge delen in het landschap, de zogenaamde rivierdonken en stroomgordels. Voor de komgronden geldt dan ook een lage verwachting. Vondsten uit de steentijd, Bronstijd en IJzertijd zijn in deze regio schaars. Romeinse vondsten in het nabijgelegen Leerdam bevestigen dat de oeverwal van de Linge in de Romeinse tijd bewoond was, maar aangezien deze oeverwal verder naar het oosten lag, is de verwachting dat er Romeinse resten binnen het plangebied zullen liggen, klein. Vanaf de Laat-Romeinse tijd vonden veel overstromingen plaats en liep de omvang van de bevolking in de regio terug.

De Alblasserwaard bleef waarschijnlijk enkele eeuwen onbewoond, maar het gebied kan in deze periode wel zijn bezocht. Er zijn tot op heden geen archeologische vondsten van enige betekenis uit deze periode (3de tot 8ste eeuw na Chr.) bekend. Vanaf de volle Middeleeuwen werd het gebied weer intensiever bewoond, hoewel het gebied rond het jaar 1000 nog steeds een uitgestrekt veenmoeras was met hier en daar een donk en wat stroomruggen die boven het veen uitstaken. Vanaf de 11de eeuw werd het veengebied ontgonnen en ontstaan nederzettingen. Nederzettingen groeiden uit tot dorpen, waarvan sommigen stadsrechten kregen, zoals Gorinchem. De meeste bebouwing in het ontgonnen buitengebied bevond zich langs water en wegen. Op de kadastrale kaart van 1811 zijn wel de oude dijk van de vesting en de weg langs de trekvaart naar Arkel te zien in de omgeving van het plangebied, maar geen bebouwing. Er zijn op basis van het historisch kaartmateriaal geen aanwijzingen voor laatmiddeleeuwse of nieuwetijdse bebouwing. Tot de spoorlijn en het station werd aangelegd, was het plangebied een moerassige zone in een verder agrarisch gebied.

Alleen als zich binnen het plangebied een onontdekte donk bevindt waarop bewoning in de prehistorie tot Romeinse tijd mogelijk was, blijft de hoge verwachting conform de gemeentelijke verwachtingskaart bestaan. De kans dat hier daadwerkelijk een onontdekte donk aanwezig is in het verrommelde stationsgebied, is zeer klein. Op basis van de ligging in een komgebied dient de archeologische verwachting naar laag te worden bijgesteld. Ook voor de periode Middeleeuwen-Nieuwe tijd is de verwachting laag; het gebied werd vermoedelijk pas sinds de ontginning van de regio agrarisch gebruikt en niet bewoond. Op de kaart van 1811 is het plangebied grotendeels gelegen in een moeras, geen geschikte grond voor bewoning. Er zijn geen aanwijzingen voor bebouwing in het plangebied anders dan spoor en station gerelateerde bebouwing uit 1883.

Voor onderhavig plangebied geldt op basis van het bureauonderzoek een lage verwachting voor alle perioden. Deze lage verwachting is gebaseerd op de ligging van het plangebied in een komgebied – zoals ook blijkt uit geologische boringen. Het komgebied was in de prehistorie t/m Vroege Middeleeuwen te nat voor bewoning (met uitzondering van een enkele hoger gelegen donk of oeverwal). Vanaf de Middeleeuwen werd de omgeving van het plangebied ontgonnen en geschikt gemaakt voor agrarisch gebruik. Bewoning concentreerde zich meest langs historische wegen, die zich volgens historisch kaartmateriaal niet binnen het plangebied bevinden. Tevens is de bodem door de aanleg van het bestaande spoor en station aan het eind van de 19de eeuw waarschijnlijk al verstoord. Bovendien was het in de periode daarvoor een moeras, dat ongetwijfeld is opgehoogd ten behoeve van de aanleg van het spoor en station; van een oorspronkelijke bodemopbouw is dan ook geen sprake meer. De geplande ingreep vindt plaats in deze verrommelde stations- en spoorzone, waarin ook op basis van de ligging in het komgebied, geen behoudenswaardige archeologische resten worden verwacht. Buro de Brug adviseert dan ook om geen archeologisch vervolgonderzoek uit te laten voeren.

K.M. van der Kant
Archeologisch bureauonderzoek Reizigerstunnel station Gorinchem; Buro de Brug Rapporten B16-283; Amsterdam; 2016.
Bekijk | Download (2 MB); bijlage 1 (4 MB); bijlage 2 (1 MB)

Archisnummer(s):	4003549100
Topografische kaart:	38G
Coordinaten:	126.138/427.404 126.048/427.286
Toponiem:	Reizigerstunnel station Gorinchem
Plaats:	Gorinchem
Gemeente:	Gorinchem
Provincie:	Zuid-Holland
Type onderzoek:	Bureauonderzoek
Uitvoerder:	Buro de Brug, Amsterdam
Projectleider:	Drs. J. W. Oudhof
Opdrachtgever:	Movares
Bevoegd gezag:	Gemeente Gorinchem
Aanvang onderzoek:	28 juni 2016
Documentatie:	Buro de Brug, Amsterdam
DANS:	https://doi.org/10.17026/dans-zc7-r3me