Waarยญneยญming
Op 28 oktoยญber 2002 is door de gemeenยญteยญarcheยญoยญloog Pieยญter Floore met assisยญtenยญtie van Jeroen Vaars van Holยญlanยญdia Archeยญoยญloยญgen, een archeยญoยญloยญgiยญsche waarยญneยญming verยญricht op her terยญrein van Basยญtion IX aan de Dalemยญwal. Deze wal vormt samen met de Dalemยญpoort een onderยญdeel van de in de jaren tachยญtig van de 16e eeuw als antยญwoord op de Spaanse dreiยญging aanยญgeยญlegde vesยญting van Gorinchem.
Omstreeks 1600 was de vesยญting Gorinยญchem geheel. aanยญgeยญpast aan de eisen van de toenยญmaยญlige oorยญlogยญvoeยญring en vormde het samen met Loeยญveยญsยญtein en Woudยญriยญchem een belangยญrijke vesยญtingยญdrieยญhoek voor de verยญdeยญdiยญging van Holยญland. De vesยญting bleef in gebruik tot in her begin van de 20e eeuw, tot verยญanยญdeยญrinยญgen in de wijze van oorยญlogยญvoeยญring en defenยญsie een einde aan de eeuยญwenยญoude miliยญtaire beteยญkeยญnis maakยญten van vesยญtingยญsteยญden als Gorinchem.
Kruitยญhuis
De cenยญtrale vraagยญstelยญling van her archeยญoยญloยญgiยญsche onderยญzoek op het terยญrein van Basยญtion IX was in hoeยญverre de resยญten van het kruitยญhuis zoals dat op de kaart van Blaeu uit circa 1640 te zien is bewaard waren gebleยญven en of er mogeยญlijk ook nog andere (onbeยญkende) resยญtanยญten van gebouยญwen uit deze periยญode aanยญweยญzig zijn. Met name resยญtanยญten van gebouยญwen uit de 19e eeuw konยญden hier verยญwacht worยญden. Zo is er aan de zuidยญzijde van her basยญtion bijยญvoorยญbeeld in 1864 een kruitยญlaยญboยญraยญtoยญrium gebouwd. De aanยญweยญzige archeยญoยญloยญgiยญsche resยญten zouยญden door de geplande nieuwยญbouw verยญnieยญtigd worยญden, wat een archeยญoยญloยญgisch onderยญzoek noodยญzaยญkeยญlijk maakte.
Onderยญzoek
De waarยญneยญming richtte zich op twee sleuยญven die op het terยญrein van een verยญdweยญnen verยญeยญniยญgingsยญgeยญbouw gegraยญven waren. Elke sleuf had een lengte van circa 40 meter en een breedte van 1.25 meter. Direct onder de 30 tot 40 cenยญtiยญmeยญter dikke bovenยญlaag werd de lichtยญbruine klei van het walยญliยญchaam aangetroffen.
De klei was schoon en hier en daar waren schelยญpen van zoetยญwaยญterยญmosยญsels aanยญweยญzig. Een zelfde kleiยญpakยญket was al bij eerยญder onderยญzoek ook op Basยญtion V en Basยญtion VIII aanยญgeยญtrofยญfen en onderยญzocht en heeft een dikte van enkele meters. Deze klei is verยญmoeยญdeยญlijk afkomยญstig uit het gebied met schone kleiยญaยญfzetยญtinยญgen direct langs de Merยญwede. Uit de top van de klei werยญden een kleiยญpijpje, drie pijยญpenยญsteelยญtjes, vier fragยญmenยญten roodยญbakยญkend aarยญdeยญwerk en een stukje faรฏence verยญzaยญmeld. Het pijpje dateert tusยญsen 1660 en 1690, het oveยญrige vondstยญmaยญteยญriยญaal kan geplaatst worยญden in het laatยญste kwart van de 17de eeuw. Dit wijst er op dat de walยญlen in deze periยญode zijn opgeยญhoogd en de walยญlen uit de jaren tachยญtig van de 16de eeuw dus lager geweest moeยญten zijn.
De in de kleiยญlaag zichtยญbare spoยญren bestonยญden uit kuiยญlen, paalยญkuiยญlen โ vaak met de paalยญresยญten er nog in โ en uitยญbraakยญsleuยญven, ontยญstaan bij de sloop van muurยญwerk. In werkยญput 2 is een lange noord โ zuid lopende muur aanยญgeยญtrofยญfen die waarยญschijnยญlijk deel heeft uitยญgeยญmaakt van het recenยญteยญlijk gesloopte gebouw van de muziekยญverยญeยญniยญging. Ook het in werkยญput 1 geconยญstaยญteerde oost โ west geoยญriยญรซnยญteerde muurยญtje moet verยญmoeยญdeยญlijk hierยญaan worยญden toeยญgeยญschreยญven. De oveยญrige gevonยญden spoยญren kunยญnen in de 19de en/โof 20ste eeuw geplaatst worยญden, een groot deel zal samenยญhanยญgen met de bouw en sloop van het verยญeยญniยญgingsยญgeยญbouw. Bij de bouw hierยญvan is, zoals nu nog zichtยญbaar is aan de zo ontยญstane steilยญkant van het walยญliยญchaam, zoโn anderยญhalve meter klei van de wal afgeยญschoยญven. Met deze afgraยญving en verยญvolยญgens de bouw en sloop van het verยญeยญniยญgingsยญgeยญbouw zijn de resยญten van het kruitยญhuisje evenยญals andere archeยญoยญloยญgiยญsche spoยญren volยญleยญdig verdwenen.
Conยญcluยญsie
Uit het onderยญzoek is duiยญdeยญlijk geworยญden dat door de afgraยญving van een deel van het walยญliยญchaam en verยญvolยญgens de bouw en sloop van het verยญeยญniยญgingsยญgeยญbouw de mogeยญlijke resยญten van het 17de eeuwse kruitยญhuisje en evenยญtuยญele andere archeยญoยญloยญgiยญsche spoยญren zijn verdwenen.
Publiยญcaยญties
Oostveen, J. van (2010) Tabakspijpen van diverse kleine projecten in Gorinchem, Tiel. Flipbook | PDF (311,21 kB) |
|
Vaars, J.P.L. & P.M. Floore (2002) Archeologische waarneming op Bastion IX, Dalemwal te Gorinchem, Hollandia reeks 2, Zaandijk. Flipbook | PDF (2 MB) |
Metยญaยญdata
Archisnummer(s): | Niet van toepassing |
Topografische Kaart: | 38G |
Coรถrdinaten: | 127.140/426.880 |
Toponiem: | Dalemwal (Bastion IX) |
Plaats: | Gorinchem |
Gemeente: | Gorinchem |
Provincie: | Zuid-Holland |
Type onderzoek: | IVO-P |
Uitvoerder: | Hollandia Archeologen |
Projectleider: | Drs. P.M. Floore |
Opdrachtgever: | Gemeente Gorinchem |
Bevoegd gezag: | Gemeente Gorinchem |
Aanvang onderzoek: | 28 oktober 2002 |
Vondsten & documentatie: | Gemeentelijk depot voor archeologie Gorinchem |
DANS: | https://doi.org/10.17026/dans-ztk-bw7e |