Onderzoek
In de 11de en 12de eeuw was GorinÂchem, geleÂgen aan de monÂding van de LinÂge, één van de eerÂste nederÂzetÂtinÂgen waar vanÂuit het achÂterÂland ontÂgonÂnen werd. In de eeuÂwen erna groeiÂde de nederÂzetÂting onder het bewind van de Heren van Arkel uit tot een stadÂje met vanÂaf de tweeÂde helft van de 13de eeuw aarÂden walÂlen en grachÂten. In 1382 verÂkreeg GorÂcum stadsÂrechÂten.
Zoals in veel dorÂpen en steÂden vormÂde de kerk het midÂdelÂpunt van de nederÂzetÂting. In 1263 werd een aan Sint MaarÂten gewijÂde kerk in gebruik genoÂmen. De toren raakÂte in een onweer in 1361 zwaar beschaÂdigd en werd verÂvanÂgen door de huiÂdiÂge toren waarÂaan tusÂsen 1450 en 1517 is gebouwd. MogeÂlijk werÂden vanÂaf de bouw van de eerÂste kerk in GorÂcum op de gewijÂde grond rond het kerkÂgeÂbouw overÂleÂdeÂnen begraven.
Begraafplaats
De eerÂste afbeelÂding van de kerk en het kerkÂhof, van de hand van de carÂtoÂgraaf Jacob van DevenÂter, dateert uit de 16de eeuw. CarÂtoÂgraÂfiÂsche gegeÂvens uit de 16de tot 20e eeuw geven een indruk van de ontÂwikÂkeÂling van het kerkÂgeÂbouw en het ruimÂteÂgeÂbruik van het omligÂgenÂde terÂrein. HierÂuit is op te maken dat het deel van het kerkÂterÂrein ten noorÂden van de toren dat in 2008 door HolÂlanÂdia ArcheÂoÂloÂgen is onderÂzocht, mogeÂlijk tot in de 18de eeuw in gebruik was als begraafplaats.
Bij dit archeÂoÂloÂgiÂsche onderÂzoek, dat naar aanÂleiÂding van de geplanÂde aanÂleg van een blusÂinÂstalÂlaÂtie voor de kerkÂtoÂren is uitÂgeÂvoerd, zijn 53 indiÂviÂduÂen opgeÂgraÂven. De graÂven lagen naar chrisÂteÂlijÂke traÂdiÂties overÂweÂgend oost-west geoÂriÂënÂteerd, met een lichÂte afwijÂking naar het noorÂden vanÂweÂge de door de ligÂging van de KrijtÂstraat gedicÂteerÂde indeÂling van het kerkhof.
Door de beperkÂte opperÂvlakÂte die bij de archeÂoÂloÂgiÂsche opgraÂving kon worÂden onderÂzocht zijn uitÂspraÂken over de indeÂling en de ontÂwikÂkeÂling van het kerkÂhof lasÂtig te bearÂguÂmenÂteÂren. Een onderÂscheid in de kistÂvorÂmen van de graÂven in het noorÂdeÂlijÂke deel van de opgraÂvingsÂput en de oveÂriÂge graÂven heeft mogeÂlijk te maken met de indeÂling van het kerkÂhof. Een diaÂchroon onderÂscheid is mogeÂlijk te herÂkenÂnen in de disÂconÂtiÂnuÂïÂteit van de locaÂtieÂkeuÂze van de begraÂvinÂgen. Ook is dit een aanÂwijÂzing voor de wijÂze waarÂop de graÂven werÂden gemarkeerd.
Het vondstÂmaÂteÂriÂaal en de denÂdroÂchroÂnoÂloÂgiÂsche dateÂrinÂgen van het hout van de grafÂkisÂten tonen dat de aanÂgeÂtrofÂfen indiÂviÂduÂen tusÂsen de 14de/15de eeuw en de 18de eeuw moeÂten zijn begraven.
Armelui
Het fysisch-antroÂpoÂloÂgiÂsche onderÂzoek laat zien dat de GorÂcuÂmers die in dit deel van het kerkÂhof begraÂven werÂden tot het arme deel van de bevolÂking behoorÂden. Met name de vrouÂwen bereikÂten als gevolg van hun zwaÂre leefÂomÂstanÂdigÂheÂden slechts een gerinÂge lichaamsÂlengÂte en stierÂven op jonÂge leeftijd.
De armeÂlui werÂden in eenÂvouÂdiÂge kisÂten van goedÂkoop hout begraÂven in een graf, dat maar in enkeÂle gevalÂlen was voorÂzien van een kruis, in de schaÂduw van de GroÂte Kerk van Gorinchem.
Foto’s
Media
Archeologisch onderzoek bij Grote Toren
Botresten gevonden bij Grote Toren Gorinchem
Botresten onder torenvloer
Graven in de graven, team van archeologen aan het werk bij de Grote Kerk
Honderden botten bij de Grote Kerk
Nader onderzoek naar opgegraven botten in Gorinchem
Opgegraven botten kunnen leeftijd en ziekte prijsgeven
Opgegraven botten naar laboratorium voor onderzoek
Skeletten bij Grote kerk hadden zwaar leven
Verder zoeken naar skeletten
Wroeten in de Gorcumse klei : archeologen brengen botten in kaart
Publicaties
![]() |
Hoogendijk, T., M. d'Hollosy & T. Verminnen (2010) Archeologische Opgraving (AO), Gorinchem Achter de Kerk/Krijtstraat, Hollandia reeks 296, Zaandijk . Flipbook | PDF (42,41 MB) |
![]() |
Hoogendijk, T. (2011) In de schaduw van de Grote Kerk Archeologisch onderzoek van het kerkhof van de Grote Kerk in Gorinchem 14e tot 18e eeuw, Zaandijk. |
![]() |
Rooijen, E. van (2008) Gorinchem: Achter de Kerk, in: Archeologische Kroniek van Zuid-Holland, 40, p. 16. Flipbook | PDF (5,76 MB) |
Metadata
Administratieve gegevens | |
---|---|
Archisnummer(s): | 28581 (onderzoeksmelding) |
Topografische Kaart: | 38G |
Coördinaten: | 126.425/426.890 126.423/426.860 126.433/426.860 126.433/426.890 |
Toponiem: | Achter de kerk/Krijtstraat |
Plaats: | Gorinchem |
Gemeente: | Gorinchem |
Provincie: | Zuid-Holland |
Type onderzoek: | DAO (Definitief Archeologisch Onderzoek) |
Uitvoerder: | Hollandia Archeologen |
Projectleider: | Drs. M.J.J. Dautzenberg |
Opdrachtgever: | Gemeente Gorinchem |
Bevoegd gezag: | Gemeente Gorinchem |
Aanvang onderzoek: | 19 mei 2008-23 mei 2008 |
Vondsten & documentatie: | Gemeentelijk depot voor archeologie Gorinchem |
DANS: | - |