Vuur­stolp, miniatuur

Miniatuur vuurstolp, roodbakkend aardewerk met slibversiering, Oosterhout ? (ca. 1650-1700)

Beschrijving

Een frag­ment van een mini­a­tuur vuur­stolp van gegla­zuurd aar­de­werk, gevon­den in de beer­put van het Huis Paf­fen­rode op het Kazer­ne­plein. Tus­sen uit­werp­se­len en huis­af­val van de vroe­gere bewo­ners von­den de onder­zoe­kers een hoe­veel­heid gebro­ken kin­der­speel­goed, waar­on­der ook dit fragment.

Haagse kinderen spelend op het Lange Voorhout (detail) door Experiens Sillemans (ca. 1642)

Haagse kin­de­ren spe­lend op het Lange Voor­hout (detail) door Expe­riens Sil­le­mans (ca. 1642)

Aar­de­werk speel­goed werd in grote hoe­veel­he­den gepro­du­ceerd en was te koop bij de speel­goed­kraam op de jaar­markt of direct bij de lokale pot­ten­bak­kers. Zij maak­ten van hun dage­lijkse pro­duc­ten exact gelij­kende mini­a­tuur­ver­sies in een 1:2 of 1:3 ver­hou­ding. Bekend is dat ook de Gor­cumse pij­pen­ma­kers pijp­aar­den speel­goed maak­ten. Vanaf het mid­den van de 17de eeuw ont­ston­den de eer­ste speel­goed­win­kels in ons land waar, behalve pop­pen en pop­pen­goed, ook de toen popu­laire tin­nen mini­a­tuur­tjes ver­krijg­baar waren.

Een schaapje van pijp­aarde en een tin­nen koekenpannetje.

Kin­der­spel­le­tjes waren in de 17de eeuw nog strikt sek­se­ge­bon­den. Jon­gens speel­den meestal behen­dig­heids­spel­le­tjes en krij­ger­tje. Meis­jes speel­den met hun pop­pen­spul­len vooral dage­lijkse situ­a­ties in hun omge­ving na. Zo bereid­den de kin­de­ren zich spe­len­der­wijs voor op hun toe­kom­stige rol in het gezin en de maatschappij.

Vuur­stolp

Een vuur­stolp, ook wel vuur­klok genoemd, is een stuk aar­de­werk dat van de veer­tiende tot de negen­tiende eeuw als brand­pre­ven­tie­mid­del werd gebruikt. Een vuur­stolp is vaak kom­vor­mig en heeft daar­naast altijd een hand­vat en ven­ti­la­tie­ga­ten. De vuur­stolp werd ’s avonds bij het naar bed gaan of wan­neer ieder­een het huis ver­liet over het smeu­lende haard­vuur geplaatst. Het vuur kon zo vei­lig door­smeu­len en de vol­gende dag weer mak­ke­lijk wor­den aangestoken.

In veel ste­den was het ver­plicht in de haard een vuur­stolp te gebrui­ken. Ook in Gorin­chem stelde het stads­be­stuur aller­lei pre­ven­tieve regels op om de brand­vei­lig­heid te ver­ho­gen. Maar hierin is niets te vin­den over vuur­stol­pen. Moge­lijk is dit de reden waarom zij bij opgra­vin­gen tot dus­ver zel­den zijn gevonden.

Vrouwtje bij de schouw, Jacob Vrel (1654-1662)

Vrouw­tje bij de schouw, Jacob Vrel (1654−1662)

Huis Paf­fen­rode

Voor­af­gaand aan de bouw van een par­keer­ga­rage op het Kazer­ne­plein is in 1997 een arche­o­lo­gisch onder­zoek uit­ge­voerd. Tij­dens de opgra­ving ont­dek­ten de onder­zoe­kers res­ten van de 16de-eeuwse woning van de dros­saard van Gorin­chem en het Land van Arkel. De woning stond bekend als het Huis Paf­fen­rode, genoemd naar de meest bekende bewo­ner : Jacob van Paf­fen­rode (± 1591 – 1652). Hij was gehuwd met Wil­hel­mina van Arkel (± 1590 – 1628). Het gezin had drie kin­de­ren : Joan (1618−1673), Rudolf (1620−1673) en Anna (1625−1656).

Jacob van Paf­fen­rode, Wil­hel­mina van Arkel en hun doch­ter Anna op ca. 4‑jarige leeftijd.

Mili­tair Joan van Paf­fen­rode, was vooral bekend als toneel­dich­ter en bleef na de dood van zijn vader het huis bewo­nen (tot vóór 1682). Daarna woonde hier tot omstreeks 1686 Lode­wijk Huy­gens van Zuy­li­chem, zoon van de bekende dich­ter Con­stan­tijn Huy­gensIn 1672 benoemde stad­hou­der Wil­lem III van Oranje hem tot dros­saard van Gorin­chem. In deze func­tie maakte Huy­gens zich niet geliefd bij de bevol­king door hogere belas­tin­gen te eisen. Hij werd aan­ge­klaagd wegens cor­rup­tie en ver­vol­gens uit zijn func­tie gezet. Lode­wijk Huy­gens trouwde in 1674 met Jacoba Teding van Berk­hout. Zij kre­gen acht kin­de­ren, van wie er vijf al zeer jong overleden.

Details

Omschrijving:Fragment van een miniatuur vuurstolp, ventilatiegat, slibversiering
Materiaal:Roodbakkend aardewerk, loodglazuur, slib
Productie:Nederland
Datering:ca. 1650-1700
Afmetingen:12.4/9.0 (breedte x hoogte), 160 gram
Vindplaats:Gorinchem, Kazerneplein (1997)
Inventarisnummer:KP97V827
Vragen?Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over deze vondst?
Laat het ons weten!

Vindplaats

 

Archisnummer(s):Zaakidentificatie: 2020660100
Onderzoekmelding: 1626
Topografische Kaart:38G
Coördinaten:126.280/426.860 (centrum)
Toponiem:Kazerneplein
Plaats:Gorinchem
Gemeente:Gorinchem
Provincie:Zuid-Holland
Type onderzoek:Archeologische opgraving
Uitvoerder:P.M. Floore, Rotterdam
Projectleider:P.M. Floore, Rotterdam
Opdrachtgever:Gemeente Gorinchem
Bevoegd gezag:Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek
Aanvang onderzoek:11 augustus-5 september 1997
Vondsten & documentatie:Gemeentelijk depot voor archeologie Gorinchem
DANS:-

Documentatie

Medieval Material CultureBitter, P. (2009)
Toying with miniatures. Finds of 'doll's-house items' from Alkmaar, in: Hemmy Clevis (ed.) Medieval Material Culture. Studies in honour of Jan Thijssen, Zwolle, p. 47-65.
WorldCat
Broeken, A. (2006) Gorcumse bodemschatten. Archeologische speurtocht naar de geschiedenis van de Arkelstad, Gorcumse Monumentenreeks 5, Gorinchem, p. 32-39.Broeken, A. (2006)
Drossaard jonker Jacob van Paffenrode en zijn huis op het Kazerneplein, in: Gorcumse bodemschatten. Archeologische speurtocht naar de geschiedenis van de Arkelstad, Gorcumse Monumentenreeks 5, Gorinchem, p. 32-39.
PDF (3 MB)
Lusthoven in Gorinchem.Busch, A.J. & C.S. Oldenburger-Ebbers (1990)
Lusthoven in Gorinchem, Historische Reeks Oud-Gorcum 3, Gorinchem, p. 3-8.
PDF (9 MB)
Opgravingsverslag Kazerneplein 1997Floore, P.M. (1998)
Opgraving Huis van Paffenrode, Kazerneplein, Gorinchem 1997, Rotterdam.
PDF (6,10 MB)
Hoogendijk, T. (2018)Rijk gevulde beerputten op het Kazerneplein en aan de Nieuwstad, in: F. Cerutti, R. Mulder, B. Stamkot & A. de Vries (red.), Tien eeuwen Gorinchem. Geschiedenis van een Hollandse stad, Utrecht, p. 340-341.Hoogendijk, T. (2018)
Rijk gevulde beerputten op het Kazerneplein en aan de Nieuwstad, in: F. Cerutti, R. Mulder, B. Stamkot & A. de Vries (red.), Tien eeuwen Gorinchem. Geschiedenis van een Hollandse stad, Utrecht, p. 240-241.
WorldCat
Berge, J.H. van den, R.F. van Dijk, A. van der Meulen, H. van der Meulen, S. Ostkamp & P. Smeele (2003) In Gorcum gebakken. Aardewerk, kleipijpen en wandtegels, Gorinchem.Ostkamp, S. (2003)
Gebed in eenvoud. Gebruik en productie van pijpaarden beelden in Gorcum, in: J. H. van den Berge et al., In Gorcum gebakken. Aardewerk, kleipijpen en wandtegels, Gorinchem, p. 56-63.
WorldCat | PDF (7 MB)
The archaeology of VlooienburgStolk, M. (2022)
The archaeology of Vlooienburg. Materiality and daily life in multicultural Amsterdam, 1600-1800. (Thesis, Universiteit van Amsterdam), p. 141-160.
PDF (10 MB)
Rattles, Toys and Miniature ArtefactsStolk, M. (2020)
Rattles, Toys and Miniature Artefacts: Archaeological Insights into Childhood and Children’s Identities at Vlooienburg, Kleos ‐ Amsterdam Bulletin of Ancient Studies and Archaeology 3, p. 64‐81.
PDF (17 MB)
Poppe-goed en anders nietWillemsen, A. (2003)
‘Poppe-goed en anders niet’. Speelgoed in Holland in de 16de en 17de eeuw. In: Holland Historisch Tijdschrift, 35-3, p. 80-91.
PDF (265 KB)
Materiaal: Aardewerk
Periode: Nieuwe tijd B:1650-1850 nC
Toepassing: Verwarming, haard
Vindplaats: Kazerneplein (1997)
Vondstnummer: KP97V827
<< Overzicht