Beschrijving
Een miniatuur kookpotje (grape) van geglazuurd aardewerk, gevonden in de beerput van het Huis Paffenrode op het Kazerneplein. Tussen uitwerpselen en huisafval van de vroegere bewoners vonden de onderzoekers een hoeveelheid gebroken kinderspeelgoed, waaronder ook dit potje.
Aardewerk speelgoed werd in grote hoeveelheden geproduceerd en was te koop bij de speelgoedkraam op de jaarmarkt of direct bij de lokale pottenbakkers. Zij maakten van hun dagelijkse producten exact gelijkende miniatuurversies in een 1:2 of 1:3 verhouding. Bekend is dat ook de Gorcumse pijpenmakers pijpaarden speelgoed maakten. Vanaf het midden van de 17de eeuw ontstonden de eerste speelgoedwinkels in ons land waar, behalve poppen en poppengoed, ook de toen populaire tinnen miniatuurtjes verkrijgbaar waren.
Een schaapje van pijpaarde en een tinnen koekenpannetje.
Kinderspelletjes waren in de 17de eeuw nog strikt seksegebonden. Jongens speelden meestal behendigheidsspelletjes en krijgertje. Meisjes speelden met hun poppenspullen vooral dagelijkse situaties in hun omgeving na. Zo bereidden de kinderen zich spelenderwijs voor op hun toekomstige rol in het gezin en de maatschappij.
Huis Paffenrode
Voorafgaand aan de bouw van een parkeergarage op het Kazerneplein is in 1997 een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Tijdens de opgraving ontdekten de onderzoekers resten van de 16de-eeuwse woning van de drossaard van Gorinchem en het Land van Arkel. De woning stond bekend als het Huis Paffenrode, genoemd naar de meest bekende bewoner : Jacob van Paffenrode (± 1591 – 1652). Hij was gehuwd met Wilhelmina van Arkel (± 1590 – 1628). Het gezin had drie kinderen : Joan (1618−1673), Rudolf (1620−1673) en Anna (1625−1656).
Jacob van Paffenrode, Wilhelmina van Arkel en hun dochter Anna op ca. 4‑jarige leeftijd.
Militair Joan van Paffenrode, was vooral bekend als toneeldichter en bleef na de dood van zijn vader het huis bewonen (tot vóór 1682). Daarna woonde hier tot omstreeks 1686 Lodewijk Huygens van Zuylichem, zoon van de bekende dichter Constantijn Huygens. In 1672 benoemde stadhouder Willem III van Oranje hem tot drossaard van Gorinchem. In deze functie maakte Huygens zich niet geliefd bij de bevolking door hogere belastingen te eisen. Hij werd aangeklaagd wegens corruptie en vervolgens uit zijn functie gezet. Lodewijk Huygens trouwde in 1674 met Jacoba Teding van Berkhout. Zij kregen acht kinderen, van wie er vijf al zeer jong overleden.
Details
Omschrijving: | Miniatuur grape met schenklip en één geknepen worstoor, driepoot, roetaanslag |
Materiaal: | (Roodbakkend) aardewerk, loodglazuur |
Productie: | Nederland |
Datering: | 1650-1725 |
Afmetingen: | 9.8/10/6.5 |
Vindplaats: | Gorinchem, Kazerneplein (1997) |
Inventarisnummer: | KP97V392 |
Vragen? | Heeft u aanvullende informatie over deze vondst, of ziet u een fout? Laat het ons weten! |
Vindplaats
Archisnummer(s): | Zaakidentificatie: 2020660100 Onderzoekmelding: 1626 |
Topografische Kaart: | 38G |
Coördinaten: | 126.280/426.860 (centrum) |
Toponiem: | Kazerneplein |
Plaats: | Gorinchem |
Gemeente: | Gorinchem |
Provincie: | Zuid-Holland |
Type onderzoek: | Archeologische opgraving |
Uitvoerder: | P.M. Floore, Rotterdam |
Projectleider: | P.M. Floore, Rotterdam |
Opdrachtgever: | Gemeente Gorinchem |
Bevoegd gezag: | Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek |
Aanvang onderzoek: | 11 augustus-5 september 1997 |
Vondsten & documentatie: | Gemeentelijk depot voor archeologie Gorinchem |
DANS: | - |
Documentatie
Bitter, P. (2009) Toying with miniatures. Finds of 'doll's-house items' from Alkmaar, in: Hemmy Clevis (ed.) Medieval Material Culture. Studies in honour of Jan Thijssen, Zwolle, p. 47-65. WorldCat |
|
Broeken, A. (2006) Drossaard jonker Jacob van Paffenrode en zijn huis op het Kazerneplein, in: Gorcumse bodemschatten. Archeologische speurtocht naar de geschiedenis van de Arkelstad, Gorcumse Monumentenreeks 5, Gorinchem, p. 32-39. PDF (3 MB) |
|
Busch, A.J. & C.S. Oldenburger-Ebbers (1990) Lusthoven in Gorinchem, Historische Reeks Oud-Gorcum 3, Gorinchem, p. 3-8. PDF (9 MB) |
|
Floore, P.M. (1998) Opgraving Huis van Paffenrode, Kazerneplein, Gorinchem 1997, Rotterdam. PDF (6,10 MB) |
|
Hoogendijk, T. (2018) Rijk gevulde beerputten op het Kazerneplein en aan de Nieuwstad, in: F. Cerutti, R. Mulder, B. Stamkot & A. de Vries (red.), Tien eeuwen Gorinchem. Geschiedenis van een Hollandse stad, Utrecht, p. 240-241. WorldCat |
|
Ostkamp, S. (2003) Gebed in eenvoud. Gebruik en productie van pijpaarden beelden in Gorcum, in: J. H. van den Berge et al., In Gorcum gebakken. Aardewerk, kleipijpen en wandtegels, Gorinchem, p. 56-63. WorldCat | PDF (7 MB) |
|
Stolk, M. (2022) The archaeology of Vlooienburg. Materiality and daily life in multicultural Amsterdam, 1600-1800. (Thesis, Universiteit van Amsterdam), p. 141-160. PDF (10 MB) |
|
Stolk, M. (2020) Rattles, Toys and Miniature Artefacts: Archaeological Insights into Childhood and Children’s Identities at Vlooienburg, Kleos ‐ Amsterdam Bulletin of Ancient Studies and Archaeology 3, p. 64‐81. PDF (17 MB) |
|
Willemsen, A. (2003) ‘Poppe-goed en anders niet’. Speelgoed in Holland in de 16de en 17de eeuw. In: Holland Historisch Tijdschrift, 35-3, p. 80-91. PDF (265 KB) |
Materiaal: | Aardewerk |
Periode: | Nieuwe tijd B:1650-1850 nC |
Toepassing: | Spel, vermaak |
Gewicht: | KP97V392 |
Vindplaats: | Kazerneplein (1997) |