Tijdens de restauratie van het pand Burgstraat 7 in Gorinchem kwam in 1997 een tussenmuur met wandtegels tevoorschijn. Omdat de muur niet gehandhaafd bleef werden de tegels voorzichtig verwijderd en overgebracht naar het gemeentelijk depot.
'De Wan' voor en na de restauratie in 1997
De tegels dateren uit de 17e eeuw en zijn zeer waarschijnlijk (deels) als tweede keus producten afkomstig uit de tegelbakkerij van Wijtmans aan de Appeldijk (tegenwoordig Appeldijk 3). Op het merendeel zijn afbeeldingen te zien van dieren. Dit omvat zowel dieren uit de directe omgeving, zoals runderen, honden en herten, als exotische dieren zoals een olifant, een gordeldier en een aap. Dieren die de bewoners van het huis alleen uit verhalen of misschien van prenten kenden.
Dieren op tegels
Tegels met afbeeldingen van dieren waren in de zeventiende eeuw bijzonder populair in Nederland, en dat had verschillende redenen. Allereerst was deze periode, de Gouden Eeuw, een tijd van grote welvaart en culturele bloei. Veel mensen wilden hun huizen verfraaien met decoratieve elementen, en beschilderde tegels waren daarvoor uitermate geschikt. Diermotieven spraken tot de verbeelding omdat ze niet alleen mooi waren om naar te kijken, maar ook een zekere status en smaak uitstraalden. Daarnaast was de zeventiende eeuw een tijd van ontdekkingsreizen en wetenschappelijke nieuwsgierigheid. Nieuwe diersoorten uit verre landen werden steeds bekender en wekten veel interesse. Door dieren op tegels af te beelden, konden mensen in aanraking komen met zowel inheemse als exotische dieren, wat hun blik op de wereld verruimde.
Giraffe, gordeldier, ram en een éénhoorn, door Marcus Gheeraerts (1583)
Voor veel mensen, die niet konden lezen of geen dure boeken konden kopen, boden deze tegels bovendien een toegankelijke manier om kennis te maken met de natuur. Tegelschilders lieten zich vaak inspireren door populaire prenten en gravures van Vlaamse kunstenaars zoals Abraham de Bruyn, Adriaen Collaert en Marcus Gheeraerts, wat ertoe leidde dat zelfs fantasiedieren of onbekende soorten hun weg naar het interieur vonden. Tot slot hadden de tegels ook een praktische functie: ze waren eenvoudig schoon te maken en beschermden de muren tegen vuil en vocht, vooral in keukens, kelders en bij haarden.
Dierentegels uit Burgstraat 7 (ca. 1625-1650)
‘De Wan’ aan de Burgstraat 7
‘De Wan’ aan de Burgstraat 7 is een rijksmonument met een eenvoudige trapgevel. Het huis is genoemd naar een 'wan', of 'korenwan': een platte mand die na het oogsten en dorsen van graan werd gebruikt om het kaf en stof van de graankorrels te scheiden. De exacte ouderdom van het pand is niet bekend, maar de archieven laten zien dat het huis al in 1584 bestond. In de loop van de tijd kende het verschillende eigenaren en werd het onder meer in 1656 overgedragen aan het bestuur van het Pesthuis, een liefdadigheidsinstelling. Het huis leverde het Pesthuis echter weinig financieel voordeel op, wat in 1736 leidde tot de verkoop. Daarna wisselde het pand regelmatig van eigenaar, waarbij de waarde steeds verder daalde. In de negentiende en twintigste eeuw werd het pand onder andere gebruikt als kruidenierswinkeltje. In 1964 kocht de gemeente Gorinchem het huis met het oog op stadsvernieuwing, maar uiteindelijk werd besloten het pand te behouden. Stichting Stadsherstel Gorinchem kreeg in 1997 de kans om ‘De Wan’ te restaureren en zo een stukje geschiedenis van de stad te bewaren.1